پديد آورندگان :
آراسته، مژگان دانشگاه فردوسي مشهد - دانشكده ادبيات و علوم انساني - گروه جغرافيا، مشهد، ايران , باغبان، امير مجتمع آموزش عالي گناباد - گروه عمران، گناباد، ايران , باغبان، ساجده دانشگاه فردوسي مشهد - دانشكده ادبيات و علوم انساني - گروه جغرافيا، مشهد، ايران
كليدواژه :
تابآوري شهري , آينده‌پژوهي , برنامه‌ريزي سناريو , كلانشهر مشهد
چكيده فارسي :
امروزه نظريه‌هاي مديريت سوانح به دنبال ايجاد جوامع تاب‌آور در برابر مخاطرات طبيعي مي‌باشند و ضرورت توجه به رويكرد آينده‌پژوهي و نقش و جايگاه آن در ارتقاء تابآوري از اهميت بسياري برخوردار است. پژوهش حاضر با بهره‌گيري از رويكرد آينده‌نگاري به شناسايي وضعيت سيستم تابآوري كلانشهر مشهد پرداخته است. بدين منظور از مطالعات توصيفي- تحليلي، اسنادي و پرسشنامه و تحليل‌هاي نرم‌افزاري استفاده گرديد. بر اساس مطالعات صورت گرفته 31 متغير اوليه تأثيرگذار بر تابآوري در ابعاد اجتماعي، اقتصادي، ساختاري- كالبدي و محيط‌زيستي انتخاب شده و در نهايت بر مبناي نظرات 30 كارشناس، شش متغير كليدي حاشيه‌نشيني، مهاجرت، تراكم جمعيت و درصد شهرنشيني از گروه شاخص اجتماعي و متغيرهاي سطح درآمد و قيمت مسكن از گروه شاخص اقتصادي در ماتريس اثرات متقاطع نرم‌افزار Micmac شناسايي شد. در ادامه، پس از تعريف وضعيت‌هاي مطلوب، ميانه و فاجعه براي هريك از متغيرهاي كليدي و ارزيابي هر يك از اين وضعيت‌ها بر يكديگر توسط متخصصان، با استفاده از نرم‌افزار Scenario Wizard به تحليل الگوهاي پيش‌روي كلانشهر مشهد پرداخته شد. نتايج حاصل از اين تحليل منجر به ارائه و پيشنهاد يك سناريوي مطلوب و يك سناريوي فاجعه براي آيندة تابآوري كلانشهر مشهد شده است. در صورت ايجاد و تأمين زيرساخت‌هاي اجتماعي، اقتصادي، ساختاري_كالبدي و محيط‌زيستي و برنامه‌ريزي‌هاي استراتژيك و آينده‌نگرانه در عرصة تابآوري در سطوح مختلف برنامه‌ريزي شهري، سناريوي مطلوب براي آينده كلانشهر مشهد دنبال خواهد شد. در غير اينصورت در بلندمدت با تخريب و عدم تأمين زيرساخت‌هاي ضروري، تحقق سناريوي فاجعه و تخريب عناصر تابآوري در كلانشهر مشهد سرعت مي‌گيرد.
چكيده لاتين :
Nowadays, disaster management theories seek to create resilient societies against natural hazards. Attention to the futuristic approach and its role and position in promoting resilience is very important. The present study has used the futuristic approach to identify the status of the resilience system of Mashhad metropolis. For this purpose, descriptive-analytical studies, documentation and questionnaires and software analysis were used. Based on the studies, 31 primary variables affecting resilience in social, economic, structural-physical and environmental dimensions were selected. Finally, based on the opinions of 30 experts, six key variables of marginalization, migration, population density and urbanization percentage from the social index group and the variables of income level and housing price from the economic index group were identified in the matrix of cross-effects of Mic Mac software. Then, after defining the favorable, median and catastrophic situations for each of the key variables and evaluating each of these situations on each other by experts, the scenario patterns of Mashhad metropolis were analyzed using the Scenario Wizard software. The results have led to the presentation and proposal of a favorable scenario and a catastrophic scenario for the future of the metropolis of Mashhad. In case of creating and providing social, economic, structural-physical and environmental infrastructures and strategic and futuristic planning in the field of financing at different levels of urban planning, a favorable scenario for the future of Mashhad metropolis will be followed. Otherwise, in the long run, with the destruction and lack of necessary infrastructure, the realization of the disaster scenario and the destruction of the elements of resilience in the metropolis of Mashhad will accelerate.
