شبيه‌سازي عملكرد زهكش زيرزميني ترانشه‌دار در مقياس مدل فيزيكي اراضي شالي‌زاري با مدل HYDRUS-2D

زهكشي ضعيف در اراضي شالي‌زاري كه داراي خاك با بافت سنگين مي‌باشند نه‌تنها امكان برداشت مكانيزه برنج را در زمان وقوع بارش با مشكل مواجه مي‌كند، بلكه عامل تجمع املاح در خاك و سديمي شدن آن در هنگام استفاده از آب‌هاي نامتعارف در طولاني مدت مي‌شود. هم‌چنين اين اراضي قادر به رفع شرايط ماندابي در فصل مرطوب نبوده و كشت دوم گياهان را دچار محدوديت مي‌كند. بنابراين استفاده از سامانه زهكشي مناسب در اراضي شالي‌زاري با هدف كنترل شوري و رفع غرقاب خاك ضرورت دارد. نصب زهكش زيرزميني در ترانشه شن و ماسه منجر به ايجاد شرايط متخلخل بهتر اطراف لوله زهكش و در نتيجه بهبود عملكرد زهكشي مي‌شود. انتخاب هندسه بهينه ترانشه به لحاظ فني و اقتصادي نيازمند توانمندي در خصوص شبيه‌سازي حركت آب در خاك و ترانشه به سمت زهكش است. در اين مطالعه به‌منظور بررسي عملكرد زهكش زيرزميني ترانشه‌دار با پوشش شن و ماسه در اراضي شالي‌زاري از مدل شبيه‌سازي HYDRUS-2D استفاده شد. به‌منظور واسنجي مدل HYDRUS-2D، مدل فيزيكي زهكش زيرزميني ترانشه‌دار قابل كنترل‌ در اراضي شالي‌زاري ساخته و گياه برنج در مخزن آن كشت شد. در طول دوره رشد از محلول خاك و هم‌چنين در زمان انجام زهكشي ميان و پايان‌فصل از زه‌آب نمونه‌برداري انجام شد. سپس در آزمايشگاه هدايت‌الكتريكي (EC) نمونه‌ها اندازه‌گيري شد. نتايج شبيه‌سازي نشان داد كه مدل دقت مناسبي در شبيه‌سازي حركت آب و غلظت كل املاح زه‌آب و پروفيل خاك دارد. مقادير شاخص‌هاي آماري R2، RMSE و nRMSE در بخش اعتبارسنجي براي بار آبي به‌ترتيب برابر 0.982، 2.8 سانتي‌متر و 4.55 درصد و در بخش غلظت به‌ترتيب برابر 0.419، 0.035 ميلي‌گرم بر سانتي‌متر مكعب و 10.56 درصد به‌دست آمد. هم‌چنين نتايج تحليل حساسيت نشان داد كه پارامترهاي هدايت هيدروليكي اشباع خاك و ضريب انتشارپذيري طولي با ضريب حساسيت به‌ترتيب 2.6 سانتي‌متر بر روز و 0.47 سانتي‌متر اثرگذاري بيش‌تري بر حركت آب و املاح دارند.