ارزيابي اثر متقابل ژنوتيپ -محيط براي عملكرد دانه ژنوتيپ هاي نخود (Cicer arietinum L.) در اقليم سرد ايران با روشGGE باي پلات

وجود اثر متقابل ژنوتيپ محيط ايجاب مي كند كه عملكرد ژنوتيپ ها در دامنه وسيعي از شرايط محيطي مورد آزمايش قرار گيرند تا اطلاعات حاصل بتواند كارايي مربوط به گزينش و معرفي آن ها را افزايش دهد. بدين منظور اين تحقيق با استفاده از 11 لاين منتخب از آزمايش‌هاي يكنواخت سراسري به همراه، ارقام شاهد سارال و آنا و نيز دو لاين پيشرفته در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با چهار تكرار و در چهار منطقه سردسير كشور (مراغه، اروميه، كردستان و همدان) در سه سال زراعي 1395 تا 1398 انجام شد. نتايج تجزيه مركب نشان داد كه كه اثرات ساده سال، مكان و ژنوتيپ و همچنين اثرات متقابل عملكرد دانه ازنظر آماري معني‌داربودند. تصوير چندضلعي باي پلات نشان داد كه ژنوتيپ G6 در ايستگاه‌ كردستان بيشترين عملكرد را داشت. از طرف ديگر ژنوتيپ G13 در ايستگاه‌هاي همدان، مراغه و اروميه داراي بيشترين عملكرد بود و در ايستگاه كردستان نيز در رتبه دوم قرار داشت كه نشان مي‌دهد اين ژنوتيپ داراي پايداري عملكردي بالايي در تمامي ايستگاه‌ها مي‌باشد. رتبه‌بندي ژنوتيپ‌ها بر اساس ميانگين عملكرد دانه و ميزان پايداري در محيط‌هاي مورد مطالعه نشان داد كه ژنوتيپ هاي G6، G4 و G15پايداري كمتري نسبت به ساير ژنوتيپ ها داشتند. در مقابل ژنوتيپ‌هايG7، G9 و G5 نسبتاً پايدارتر از ساير ژنوتيپ‌ها بودند. هم‌چنين ژنوتيپ‌هاي G4، G10، G12 و G6 داراي عملكرد متوسط و نسبتاً ناپايدار بودند. ژنوتيپ G15 كمترين عملكرد و پايداري را به خود اختصاص داده بود و از سوي ديگر ژنوتيپ G13 با بيشترين عملكرد به همراه پايداري مطلوب شناسائي شد. در انتها مشخص شد كه ژنوتيپ شماره 13 با پتانسيل عملكرد بالا و پايداري بيشتر، بهتر از دو رقم آنا و سارال عمل نموده و به‌عنوان ژنوتيپ نزديك به ايده آل معرفي مي‌شود و جهت برنامه‌هاي به زراعي و آزمايش‌هاي تحقيقي تطبيقي مي‌تواند پيشنهاد شود.