برآورد اجزاء ژنتيكي و نحوه وارثت صفات زراعي گندم نان با استفاده از روش رگرسيوني از طريق تجزيه ميانگين نسل‎ ها

مطالعه ساختار ژنتيكي گياهان زراعي همواره يكي از اولويت هاي تحقيقاتي براي افزايش بازدهي روش هاي به نژادي است. به منظور تجزيه ژنتيكي برخي صفات زراعي گندم نان با استفاده از روش تجزيه ميانگين نسل ها، والدين و نسل هاي ايجاد شده از دو جمعيت اصلاحي (مرودشت × رسول) و (مرودشت × شاهپسند) در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار و در دو شرايط نرمال و تنش خشكي در سال زراعي 95-1394 در دانشگاه رازي مورد مطالعه قرار گرفتند. نتايج تجزيه واريانس وزني نشان دهنده وجود تفاوت معني دار بين نسل ها از نظر اكثر صفات در هر دو شرايط بود. طبق نتايج تجزيه ميانگين نسل ها، اگرچه نحوه وراثت اكثر صفات در تلاقي ها، متفاوت بود اما اثرات افزايشي، غالبيت و انواعي از اپيستازي در وراثت اكثر صفات نقش داشتند و در بسياري از موارد نقش اثر غالبيت بيشتر بود. بنابراين بهتر است گزينش تا نسل هاي پيشرفته جمعيت اصلاحي به تأخير انداخته شود. با اين وجود نقش اثرات تثبيت پذير ژن ها در وراثت برخي صفات از جمله قطر ساقه اصلي، طول ريشك و تعداد سنبلچه در سنبله اصلي (در هر دو تلاقي)، ارتفاع بوته اصلي و طول پدانكل (در مرودشت × شاهپسند)، تقريباً برابر و يا بيشتر از اجزاي غالبيت بود و اين مي تواند حاكي از سودمند بودن گزينش در نسل هاي اوليه براي صفات مذكور باشد. وراثت پذيري عمومي براي عملكرد دانه در هر دو تلاقي و تحت هر دو شرايط تقريباً متوسط برآورد گرديد اما وراثت پذيري خصوصي در هر دو شرايط در حد پايين بود. نتايج تجزيه واريانس حاصل از روش رگرسيوني نشان داد كه براي اغلب صفات در هر دو تلاقي و تحت هر دو شرايط، اثرات ژني تثبيت پذير داراي سهم نسبي (بصورت درصد مجموع مربعات نسل) بيشتري نسبت به اثرات ژني غيرتثبيت پذير بودند. مدل كنترل ژنتيكي اغلب صفات در هر دو تلاقي، تحت هر دو شرايط تقريباً مشابه بود و چندان تحت تأثير تنش قرار نگرفتند.