فلسفۀ امتحان الهي و صفات مبتلايان در مثنوي با رويكردي بر قرآن كريم

بر پايۀ نص صريح قرآني، امتحان الهي سنت حتمي، مداوم و پر تكرار در روند زندگي انسان هاست. امري دائمي كه همۀ آفريده ها حتي فرشتگان و پيامبران را نيز دربرمي گيرد و با توجه به آستانه تحمل شان متغير است. اين امر در رهنامه هاي عرفاني به‌ ويژه مثنوي، بازتاب گسترده اي دارد. پژوهش حاضر برآن است كه پرسش برخي سوالات از جمله اين كه بروز بسياري از مشكلات در امور دنيوي چيست؟ چرا برخي توانگر يا گرفتار هستند؟ پاسخ دهد. سوالاتي از اين قبيل سبب  شد تا نگارنده با روش توصيفي تحليل محتوا، (توصيفيتحليلي) شيوۀ كيفي و مطالعه در متون ديني و ادبي، به ويژه مثنوي، پاسخ‌هايي فراهم آورد. در مثنوي كنش مبتلايان، موصوف به صفت هاي ستوده يا ناستوده هستند. در پايان از نگاه مولانا، عرصۀ گيتي جولانگاه آزمون و ابتلاء الهي است كه رسالتي بزرگ در پي دارد و بلا، زمينه ساز نهان بيني و آگاهي است. نتيجۀ تكاپوي انسان بردبار، رسيدن به تكامل و پيوستن به لقاي الهي است. استدراج از پيچيده‌ترين آزمايش‌ها و ايمان آوري رمز كاميابي است و در نهايت خرسندي خداوند، از برآمدهاي ثمربخش فلسفۀ امتحانات است. از منظر مولانا عوايد امتحان الهي در شناسايي استحقاق، سنجش سره از ناسره، تقرب به حق، شكوفايي و رشد استعدادهاي بالقوه براي رسيدن به فرگشتگي خوشايند است. مولانا صبر، توبه، دعا، ايمان آوري، تسليم، تضرع و... را، راه كاهش و درمان ابتلا مي داند.