گونه شناسي كليددان مشبك آستان قدس رضوي بر پايه مطالعه تطبيقي آن با نمونه‌هاي مشابه

مشبك فلز از شيوه‌هاي فلزكاري دوران صفوي است و يكي از آثار شاخص آن، قلمدان فولادي منحصر به فردي است كه تحت عنوان كليددان در موزه آستان قدس رضوي در مشهد نگهداري مي شود. با توجه به مطالعات بصري اوليه و شباهت ظاهري اين اثر نفيس با ساير قلمدان‌هاي دوره اسلامي، اين پژوهش صورت پذيرفته است تاويژگي‌هاي بصري و ساختاري اين اثر مورد تحليل و تطبيق قرا گيرد. از اين رو، هدف اين پژوهش علاوه بر تحليل بصري، مطالعه تطبيقي طرح و نقش آن با چند نمونه شاخص از قلمدان‌هاي اسلامي ايراني است. بدين منظور، پژوهش حاضر به اين پرسش پاسخ خواهد داد كه وجوه اشتراك وافتراق نقوش قلمدان محفوظ در موزه آستان قدس رضوي با ساير قلمدان‌هاي فلزي دوره اسلامي تا دوره صفوي چيست؟ در پژوهش بنيادي پيش رو كه با روش تطبيقي انجام شده و جمع آوري اطلاعات به صورت مطالعات كتابخانه اي، بررسي منابع اينترنتي و استناد به آرشيو تصاوير موزه آستان قدس رضوي، صورت پذيرفته؛ اين اثر با 12 قلمدان فلزي اسلامي ايراني تا دوره صفوي، از لحاظ فرم و نقش مورد مطالعه و تطبيق قرار گرفته است. نتايج به دست آمده حاكي از آن است كه نقوش مورد استفاده در اين آثار در 5 گروه قابل دسته بندي هستند: نقوش گياهي (اسليمي و ختايي)، نقوش حيواني، نقوش نوشتاري، نقوش انساني و نقوش هندسي. همچنين، نتايج بيانگر آن است كه در قلمدان‌هاي فلزي ازنقوش نوشتاري و اسليمي بيشتر از نقوش ديگر استفاده شده است. نمونه مورد مطالعه نيز مانند ساير قلمدان ها داراي تزيينات اسليمي و نوشتاري است. وجه تمايز اين اثر با ساير قلمدان ها استفاده از نقوش ختايي و همچنين استفاده از قلم خوشنويسي نستعليق در آن است كه در ديگر قلمدان ها چنين نقوشي به چشم نمي خورد.