مضمون آفريني در غزليات كليم كاشاني

Theme Development in Kalim Kashāni’s Sonnets

مضمون‌آفريني فرايندي است كه در آن نكتة باريك، خيال دقيق، نازك‌بيني و صورت تازه از معني آفريده شده باشد كه مهمترين ويژگي شعر فارسي از قرن نهم به بعد تا سبك معروف به هندي است. مضمون مقوله‌ايست ساختاري و مربوط به فرم و ظرفيت‌هاي زباني و عامل شكل‌گيري مضمون، قدرت تداعي شاعراز رهگذر شباهت‌ها، مجاورت و تضادهاست. كليم كاشاني شاعر مضمون‌آفرين سبك هندي، با برخورداري از نگاهي ژرف و باريك‌بينانه به دنياي پيرامون خويش اشيا را با روشي متفاوت به كار مي‌گيرد و با توجّه به عينيّت‌ها، اصول كلي و تصاوير خيالي و نيز كاربرد يك يا چند شگرد مضمون ساز به آفرينش مضامين تازه دست مي‌زند و به شكل غير مستقيم به بيان حالات نفساني ناب خود مي‌پردازد. در اين پژوهش براي دستيابي به شگردهاي مضمون سازي با اشيا و بررسي زاوية ديد شاعر، شمع به عنوان يكي از عناصر مضمون‌ساز در غزليات كليم مورد مطالعه قرار گرفت و مشخص شد كه در ميان شگردهاي مختلف مضمون آفريني «اسلوب معادله» پربسامدترين روش به كار رفته است كه شايد بتوان دليل وجود اين بسامد چشمگير را به آميختگي ميان شاعران و عوام نسبت داد عاملي كه انگيزة همه فهم بودن را در شاعران صفويّه تقويت كرده است.

Theme development is a process in which a narrow point, a precise mindset, a subtlety, and a fresh form of meaning are created, which is the most important feature of Persian poetry from the ninth century up to the age of “Indian Style”. Theme is a structural category related to the linguistic form and capacities; and the cause of theme development is the poet’s power of association through similarities, proximity and contradictions. Kalim Kashani, an Indian-style theme-developing poet, enjoying a deep and thorough look at the world around him, uses the objects/motifs in a different way; develops new themes in accordance with objectivities, general principles and abstract imagery, and the use of one or more theme-developing techniques, indirectly expressing his pure internal mindsets. In this study, for the purpose of exploring the techniques of theme-development with objects/motifs and studying the poet’s the angle of view, “candle” was studied as one theme-developing element/motif in his sonnets. It was determined that among the various techniques of theme development, the “equation model” was the most frequently used method. This significant frequency may be attributed to the socializing, or “mingling” of poets and common people, which has reinforced the universality and accessibility of Safavid-era poets.