كاركردهاي بلاغي وزن شعر (از هيپنوتيزم تا سماع)

Rhetorical functions of poetry meter (From hypnosis to sema)

بلاغت را رسايي وگيرايي كلام براي تأثير بر مخاطب و اقناع وي دانسته اند. تشريح چگونگي اين تأثير و تعيين ميزان نقش هر يك از عناصر شعر، در اثناي اين فرايند مي‌تواند بخشهايي از لايه هاي علم بلاغت كهن و علوم بلاغي جديد را فعال تر كند. مسألة تناسب وزن با موضوع و محتواي اثر ادبي و نقش آن در ميزان تأثير بر مخاطب از دغدغه‌هاي برخي بلاغيون قديم و جديد در غرب و ايران بوده، اما، وجود قرابتهايي ميان حالت تسليم و اقناع مخاطب يك شعر موزون با حالت تسليم يك انسان هيپنوز‌شده، ريچاردز را به تحليل و تبيين اين فرايند با اتخاذ ديدگاهي بينارشته‌اي كشانده است. اين در حالي‌ست كه گاهي وزن شعر انسان را نه به خلسه كه به شور و شعفي رقص آور و سماع گونه مي كشاند چنانكه در برخي غزليات شمس و احوال مولوي. مقالة حاضر با تأكيد بيشتر بر نگاهي تحليلي‌ـ‌تطبيقي به نظرية «هيپنوتيزمِ وزن» ريچاردز، در پي تبيين اين موضوع و كشف برخي هماننديها در نظريات انديشمندان ايراني خواهد بود. مهمترين دستاورد اين پژوهش، به‌روزرساني برخي از نظريه‌هاي كهن و اذعان به ضريب تأثير بلاغي وزن و كاركردهاي آن در ساختار شعر فارسي‌ست.

Rhetoric is the expression of the word for the influence on the audience and his persuasion. Describing how this effect works and determining the role of each element of poetry during this process can make parts of the layers of ancient rhetoric and new rhetorical sciences more active. The issue of the proportion of meter to the subject and content of literary work and its role in influencing the audience are the concerns of some old and new rhetoric in the West and Iran, but the existence of correlations between the submission and persuasion of the audience is a balanced poem with the submission of a hypnosis man, Richards has analyzed and explained this process by adopting an interdisciplinary approach. This is in spite of the fact that sometimes the meter of human poetry is not to the tune of a dance and dance, as in some of the poems of Shams and Rumi. The present article, with more emphasis on the adaptive look at Richards' theory of "hypnosis", seeks to explain this and discover some similarities in the ideas of Iranian thinkers. The most important achievement of this research is the updating of some of the old theories and acknowledgment of the coefficient of the rhetorical effect of meter and its functions in the structure of Persian poetry.