منظورشناسي احاديث زنانه «من لا يحضره الفقيه» بر اساس الگوي مايكل هليدي

Pragmatics of the hadiths concerning the women in Kitāb Man lā-Yaḥḍuruh al-Faqīh based on Michael Halliday's model

منظورشناسي به مطالعه منظور پاره گفتارهايي ميپردازد كه ميان پيامرسان و پيامگير رد و بدل مي شود. بر اساس اين دانش هر پاره گفتار ميتواند در بافت‌هاي مختلف حامل نقش‌هاي متفاوتي باشد. مايكل هليدي (1973م) از نظريه‌پردازان اين عرصه، نقش‌هاي معنايي - منظوري زبان را هفت نوع معرفي نمود و بر اين باور است كه اين هفت نقش زباني را ميتوان در تمامي گونه‌هاي كاربردي زبان رديابي كرد. در احاديث نبوي و ائمه معصوم: پارهگفتارهاي متعددي درباره زن وجود دارد كه نقش هاي زباني آن‌ها، بدون درنظر گرفتن بافت كلام، باعث خدشه دار شدن وجهه اجتماعي زن ميشود. در اين پژوهش تلاش ميشود مجموعه اين احاديث - كه در كتاب من لايحضره الفقيه جمعآوري شده است - از اين منظر بررسي شود. نتايج نشان ميدهد كه از مجموع 960 پاره گفتاري كه درباره زنان در اين كتاب روايت شده است، بيشترين بسامد مربوط به نقش اطلاع رساني (%41) و اكتشافي (%33) است. اين آمار بيان‌گر آن است كه ابلاغ پيام خاص مرتبط با زن (اطلاعرساني) و يا پرسش از مسائل فقهي و شرعي (اكتشافي) درباره وي، نه تنها باعث تنزل جايگاه اجتماعي وي نيست، بلكه در بسياري از پيام ها نقش وي را به عنوان كُنش‌گر در يك جامعه زباني برجسته مي سازد.

Pragmatics deals with the study of the purpose of those utterances exchanged between a messenger and those who receive his/her messages. Based on this knowledge the same utterance can convey different functions in different contents. Michael Halliday (1975) who is a pragmatics theorist has introduced the semantic and purpose-oriented functions of language in seven types and believes that these seven linguistic functions can be traced in all applied types of language. The hadiths quoted from the Prophet (ṣ.‘a.w) and the Infallible Imams (‘a.s.) contain numerous utterances about women, linguistic functions of which regardless of the context will harm the social prestige of women. It is attempted in this study to investigate from this perspective a collection of these hadiths extracted from Kitāb Man lā-Yaḥḍuruh al-Faqīh. The results of this investigation indicate that out of 960 utterances about women quoted in this book the functions that enjoy the highest frequency include the ‘representational’ (41%) and ‘heuristic’ (33%) functions. This statistics indicates that to convey a particular message pertaining to women (representational function) or the inquiries about legal and canonical issues pertaining to women (heuristic function) not only would not cause the decline of women's social status but also would cause, in many of the messages, emphasis on their functions as performers in a linguistic community.