تحمل به يخ‌زدگي در برخي ژنوتيپ‌هاي عدس در شرايط كنترل‌شده

Freezing Tolerance in Some Lentil Genotypes under Controlled Conditions

به‌منظور به‌گزيني جهت تحمل به يخ‌زدگي 40 ژنوتيپ عدس آزمايشي به‌صورت فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي در سال 1396 در پژوهشكده علوم گياهي دانشگاه فردوسي مشهد انجام شد. ژنوتيپ‌ها‌ در معرض سه دماي يخ‌زدگي (13-، 15- و 18- درجه‌سانتي‌گراد) قرار گرفتند. نتايج نشان داد كه در دماهاي 13-، 15- و 18- درجه ‌سانتيگراد به‌ترتيب 100، 93 و 30 درصد از ژنوتيپ‌ها با حداكثر بقاي خود (100 درصد) تفاوت معني‌داري نداشتند. تنها سه ژنوتيپ MLC12، MLC17 و MLC95 توانايي حفظ بقاي 100 درصد در هر سه دماي يخ‌زدگي را داشتند. كمترين دماي كاهنده 50 درصد سطح برگ (RLAT50) و وزن خشك گياه (RDMT50)، به‌ترتيب برابر با 5/16- و 7/16- درجه‌سانتيگراد بود و بيشتر ژنوتيپ‌ها در حفظ 50 درصد از صفات مذكور در دوره بازيافت موفق بودند. ژنوتيپ‌هاي MLC8 و MLC286 با RDMT50 معادل 7/16- درجه‌ سانتيگراد بيشترين توانايي براي حفظ وزن خشك خود را داشتند و در نقطه مقابل ژنوتيپ MLC74 با RDMT50 معادل 4/13- درجه‌سانتيگراد كمترين تحمل به سرما را ازنظر افزايش وزن خشك در دوره بازيافت داشت. به‌طوركلي 37 ژنوتيپ از تحمل مناسبي براي مواجهه با تنش يخ‌زدگي برخوردار بودند بنابراين باتوجه به نتايج اين آزمايش اين 37 ژنوتيپ‌ عدس مي توانند در برنامه به نژادي عدس براي مناطق هدف با دماي حداقل 15-درجه سانتيگراد مورد استفاده قرار گيرند.

To study freezing tolerance of 40 genotypes of lentil (Lens culinaris Medik.) an experiment as factorial arrangements in completely randomized design with three replications was carried out at the research center for plant science, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran, in 2017-2018. Genotypes were exposed to three levels of freezing temperatures (-13, -15 and -18 °C). The results showed that at -13, -15 and -18 °C temperature levels, 100, 93 and 30 percent of genotypes had no significant difference with their maximum survival (100%), respectively. Only three genotypes MLC12, MLC17 and MLC95 were able to maintain 100% survival at all three freezing temperature levels. The lowest temperatures reducing 50% of leaf area (RLAT50) and dry matter (RDMT50) were -16.5 and -16.7 °C, respectively, and most of the genotypes succeeded in retaining 50 percentage of these traits during the recovery period. MLC8 and MLC286 genotypes with RDMT50 of -16.7 °C had the highest ability to maintain dry weight, whereas MLC74 genotype with RDMT50 of -13.4 °C had the least cold tolerance in respect to dry weight during recovery. Generally, 37 genotypes had reasonable level of tolerance to freezing stress. Therefore, based on the results of this experiment these 37 genotypes can be used in lentil breeding program for target areas with a minimum temperature of -15 °C.