طراحي و تبيين الگوي برنامه درسي شهروند جهاني در آموزش عالي ايران؛ رويكرد ميان‌رشته‌اي

پژوهش حاضر با مرور وضعيت كنوني برنامه درسي عمومي دانشگاهي كه از بعد هدف تربيت شهروند مسئول را بر عهده دارد به ارائه الگويي جهت طراحي برنامه درسي ميان‌رشته‌اي در اين حوزه پرداخته است. پژوهش در پارادايم آميخته اكتشافي با رويكرد (كيفي-كمي) انجام شد. در بخش كيفي، مطالعه و شناسايي زمينه‌هاي تربيت شهروند جهاني در برنامه درسي دانشگاهي در ايران مدنظر بود. از روش تحليل محتواي كيفي از نوع تحليل تماتيك (موضوعي) در دو سطح اسناد انتخابي و سرفصل‌هاي مصوب شوراي عالي انقلاب فرهنگي استفاده شد. ابزار جمع‌آوري اطلاعات، تحليل محتوا، فيش‌برداري و چك‌ليست بود. براي تحليل داده‌ها از روش تحليل اسنادي استفاده شد. در بخش كمي، از روش تحقيق توصيفي از نوع پيمايشي استفاده و جامعۀ آماري، متخصصان حوزۀ علوم تربيتي داراي مدرك دكتري به‌عنوان اعضاي هيئت‌علمي دانشگاه‌هاي (سراسري دولتي و آزاد اسلامي) شهر تهران به تعداد 145 نفر بود. ابزار گردآوري داده‌ها، پرسشنامه محقق ساخته با پايايي به ضريب آلفاي كرونباخ 0/91 و روايي محتوا، سازه است. براي تجزيه‌وتحليل داده‌ها از آزمون خي‌دو و فريدمن استفاده شد. بر اساس يافته‌ها در بخش كيفي سيستم برنامه‌درسي عمومي، متمركز و نوع سازمان‌دهي آن نيز مبتني بر رويكرد هنجاري ديسيپلين محوري است. اكثر مطالب مرتبط با مؤلفه‌هاي جهاني‌شدن، اغلب ارتباط غيرمستقيم دارند و از وجوه ايجابي، خنثي و سلبي، وجه خنثي غالب است. ازاين‌رو، الگوي برنامه درسي شهروند جهاني مبتني بر رويكرد ميان‌رشته‌اي در پنج گام اصلي كه مشتمل بر عناصر اصلي برنامه درسي (اهداف، محتوا، روش‌هاي تدريس و ارزشيابي) بر اساس سه مؤلفه دانش، مهارت و نگرش در دو سطح كلان و خرد طراحي شد. در سطح كلان، رويكرد برنامه درسي تلفيقي (ادغام) و در سطح خرد رويكردهاي (عمودي، وسيع و آموزشي) استفاده شد.