سنجش نظر قاضي عبدالجبار معتزلي پيرامون رؤيت خداوند بر اساس قاعده نفي تشبيه

Judge Abdul Jabbar Mu'tazili's view on seeing God is based on the rule of denial

امكان ديدن خداوند با جسم توسط انسان و يا عدم آن، همواره از مسائل پُر دغدغه اي ميان متكلمان و همچنين فرقه هاي مختلف مسلمان بوده است كه با توجه به آراء متضادشان مي توان به اين امر مهم پي برد. بعضي از فرق از جمله مشبّهه- با قبول رؤيت خداوند توسط انسانها، در نهايت به كج انديشي - تصور جسماني از خداوند - گرفتار شدند و بعضي از فرق ديگر از جمله مفوضّه گرفتار جبري گري شدند. قاضي عبدالجبار معتزلي در اين زمينه، به ردّ قرائت هاي تشبيه گرايان - مشبّه مطلق و ظاهرگرايان – پرداخته و از ميان قرائت هاي تنزيه گرايان – اهل تفويض و اهل تأويل- به شيوه اهل تأويل، همراه با اتخاذ شيوه عقل گرايانه معتزليون؛ تقدّم عقل در كتاب، سنت، اجماع و عقل، معتقد بوده است. همچنين قاضي برخلاف عقيده اشاعره، معتقد است كه رؤيت خداوند هم در دنيا و هم در آخرت ممكن نيست. قاضي همچنين با توجه به ارائه يك دليل عقلي- مقابله- و شش دليل نقلي- آيه 143 سوره اعراف، آيه 103 سوره انعام، آيات 22- 25 سوره قيامت، آيه 77 سوره توبه، آيه 26 سوره يونس – مفهوم نفي رؤيت خداوند را به اثبات رساند. به عقيده نگارندگان از جمله نقدهاي وارد بر ديدگاه قاضي عبدالجبار آن است كه ايشان به اقسام مختلف رؤيت، از جمله رؤيت شهودي يا قلبي توجه ننموده است، به همين جهت تحليل ايشان پيرامون رؤيت، تحليلي جامع نگر نيست.

The possibility of seeing God with the body by man or not, has always been a matter of great concern among theologians as well as various Muslim sects, which can be understood from their conflicting views. Some differences, such as the similarity of human acceptance of God, eventually led to skepticism, and some others, such as assumptions, became algebraic. Judge Abdul Jabbar Mu'tazili in this regard, the method of interpretation, along with the adoption of the rationalist method of the Mu'tazilites; Choose the premise of reason in the book, tradition, consensus, and reason. He also proved the concept of denying the sight of God by presenting a rational reason - confrontation - and six narrative reasons - according to the verses of the Holy Quran. The authors have made a serious critique of his views, which have not been seen intuitively or by heart.