بازسازي استدلال خطاي ادراكي براي اثبات نظريه وجود ذهني با نظر به ادله نظريه داده هاي حسي

Reconstruction of the argument from illusion for the theory of mental existence in the light of the arguments for the sense data theory

يكي از نظريه هاي مطرح در وجودشناسي فلسفه اسلامي نظريه وجود ذهني است. فيلسوفان مسلمان دلايل متعددي بر له اين نظريه ارائه داده اند كه عمدتاً بر پايه ادراك معدومات شكل گرفته است. در مباحث فلسفه ادراك حسي معاصر، نظريه هاي متفاوتي در تفسير ادراك حسي عرضه شده كه از اين ميان نظريه «داده هاي حسي» شباهتهاي قابل توجهي با نظريه وجود ذهني دارد. پاره اي ادله ارائه شده بر له نظريه داده هاي حسي بر مسأله خطاي حسي استوار شده اند. در تقرير اين ادله از اصولي همچون اصل پديداري و اصل رابطه اي استفاده شده است. مسئله قابل طرح اين است كه چگونه مي توان از اين ادله، دلايل جديدي را به نفع نظريه وجود ذهني اقامه كرد؟ در مقاله حاضر پس از مروري فشرده بر اين دو نظريه و بيان شباهتها و تفاوتهاي آنها، ادله نظريه داده هاي حسي كه بر مسأله خطاي حسي استوارند تحليل مي شوند. در مرحله بعد دو استدلال جديد بر نظريه وجود ذهني با بهره گيري از دو اصل «حضور» و «تضايف» ارائه خواهند شد. بر اساس اصل حضور، مدرَك براي مدرِك حاضر است (وجود دارد) و چون در موارد خطاي حسي وجود خارجي مدرَك با ويژگيهاي پديدار شده منتفي است، وجود ذهني آن ثابت مي شود. مقتضاي اصل تضايف نيز آن است كه در موارد خطاي حسي مدرَك با ويژگيهاي پديدار شده (به عنوان امر متضايف با مدرِك) از وجود بالفعل برخوردار است و چون در اين موارد مدرَك با اين ويژگيها در خارج نيست وجود ذهني آن نتيجه خواهد شد.

One of the leading theories of perception in the ontology of the Islamic philosophy is the theory of mental existence. A variety of arguments have been offered for the mental existence which are mainly based on our cognition of non-existents. The sense-data theory seems to have many similarities with the theory of mental existence. The argument from illusion is the best-known and most historically influential argument for the existence of sense-data. This argument turns on an endorsement of the phenomenal principle and relational principle. The present article, after briefly reviewing these two theories and expressing their similarities and differences, first analyzes the argument of sense data which are established on illusion. Then, two new arguments for the theory of mental existence would be offered by using two principles of “presence” and “dependency”. According to the presence principle, the object of knowledge is present (exists) for the subject. But when one is subject to an illusion, the object does not actually exist in the external world and thus, it must exist in the mind. Also the dependency principle implies that the object (as far as it is dependent to subject) actually exists and thus, in the case of illusion, since the object does not exist in the external world, it must enjoy mental existence.