چالش‌هاي تحقيقات مقدماتي جرايم اشخاص حقوقي

Challenges in Preliminary Investigation Regarding Legal Persons’ Crimes

با وجود اينكه در قانون مجازات اسلامي مصوب 1392 مسئوليت كيفري براي اشخاص حقوقي به‌نحو روشن پيش‌بيني شده است، اما از سوي قانون‌گذار در قانون آيين دادرسي كيفري 1392 صرفاً نُه ماده براي جريان رسيدگي به جرايم اين اشخاص اختصاص داده شده است. با توجه به اينكه سال‌ها در كشور ما، جز در موارد معدود و اندك، مسئوليت كيفري براي اشخاص حقوقي به رسميت شناخته نشده بود، لذا مسئلۀ نحوۀ رسيدگي به جرايم اين اشخاص نيز چالش بزرگي محسوب نمي‌شد. اما با تصريح شناسايي اين مسئوليت براي اشخاص حقوقي، با توجه به انتزاعي‌بودن اشخاص حقوقي و همچنين رويكرد شخص حقيقي داشتن مقررات آيين دادرسي كيفري، چالش‌هاي زيادي از نقطه‌نظر شكلي در راه انجام تحقيقات مقدماتي دربارۀ اتهامات انتسابي به اين اشخاص ايجاد شد. چالش‌هايي مانند نحوۀ احضار و تبيين اتهام شخص حقوقي، انحلال ارادي شخص حقوقي در جريان تحقيقات مقدماتي، قرارهاي تأمين كيفري و استفاده يا عدم استفاده از برخي نهادهاي ارفاقي مانند بايگاني‌كردن پرونده يا تعليق تعقيب دربارۀ اشخاص حقوقي از اين جمله هستند. اين پژوهش تلاش دارد با روش توصيفي و تحليلي و از رهگذر مطالعۀ منابع مرتبط، ضمن طرح چالش‌ها، راه‌حل‌هايي نيز براي برطرف‌كردن آن‌ها مطرح كند. تعيين ضمانت‌اجراي مناسب در صورت عدم حضور نمايندۀ شخص حقوقي و الزامي‌شدن قرارهاي تأمين كيفري در مورد اشخاص حقوقي و همچنين پيش‌بيني ضمانت‌اجرا در قبال نقض اين قرارها از جمله پيشنهادات در جهت رفع چالش‌هاست.

Although the Islamic Penal Code (enacted in 2013) has clearly recognized criminal liability for legal persons, only nine articles have been adopted in the Criminal Procedure Code (enacted in 2015) to investigate these crimes. Since, for many years, criminal responsibility for legal persons was not adopted in Iran's Law (except for a few cases), it was not a big challenge to deal with these crimes. After recognition of criminal liability for legal persons in the Islamic Penal Code, many challenges will arise from a formal perspective in conducting preliminary investigations into the allegations against them; given that legal persons are abstract in meaning and because provisions adopted in the Criminal Procedure Code are essentially natural-person oriented. Presumably, these Challenges may include how to summon and prosecute a legal person, voluntary annulment of a legal person during preliminary investigations, issuance of judicial orders, and using certain favorable institutions such as filing a lawsuit or suspension of prosecution. The present study tries to analyze challenges through the analytic-descriptive method and to introduce recommendations to deal with them. These recommendations may include: Specifying suitable legal sanctions when a legal person's representative ignores presence in court; making judicial orders compelling; and consideration of legal sanctions to prevent violation of these orders.