آموزش و يادگيري مفاهيم توسعۀ پايدار در پايه چهارم مقطع ابتدايي: پژوهشي آزمايشي

Teaching 4th Graders Concepts Related to Sustainable Development: An Experiment

پژوهش حاضر، با هدف طراحي و آزمايش يك دوره آموزشي براي توسعه پايدار، در مقطع ابتدايي و به منظور پاسخگويي به نارساييها و نيازهاي آموزش و پرورش در سال تحصيلي 92ـ1391، انجام شده است. بدين منظور ابتدا مفاهيم كليدي توسعۀ پايدار در شش مقوله اصلي (صرفه­‌جويي در مصرف انرژي و بازيافت، تنوع زيستي و اجتماعي، وابستگي متقابل، عدم خشونت، مشاركت اجتماعي در حفاظت از محيط‌­زيست و تغذيه پايدار) با توجه به پيشينۀ موجود در جهان تعيين شد. پس از مشخص شدن نيازهاي آموزشي دانش‌­آموزان در زمينه­‌هاي فوق، با تحليل محتواي كتابهاي درسي علوم تجربي و تعليمات اجتماعي پايه چهارم ابتدايي (كه نشانگر پايين­‌تر بودن فراواني مؤلفه­‌هاي اجتماعي آموزش براي توسعه پايدار نسبت به مؤلفه­‌هاي زيستي آن بود) و انجام پيمايش از مناطق بيستگانه شهر تهران، (حجم نمونه 558 نفر)، آزمون اثربخشي آموزش محتواي طراحي شده بر دانش و نگرش دانش‌­آموزان، با به­‌كارگيري روش شبه‌­آزمايشي و طرح از نوع پيش­‌آزمون پس‌­آزمون با گروه گواه صورت گرفت. آزمودنيها (از دو دبستان دخترانه و پسرانه پايه چهارم) شامل 58 دانش آموز در گروه آزمايش (33 پسر و 25 دختر) و 46 دانش آموز (22 پسر و 24 دختر) در گروه گواه گمارده شدند. نتايج تحليل كوواريانس با استفاده از نتايج پرسشنامه پژوهشگر ساخته، براي سنجش نگرش پايداري (پايايي 0/79) و آزمون براي سنجش دانش پايداري (پايايي 0/69)، نشانگر تفاوت معنادار ميان ميانگينهاي نمرات گروههاي آزمايش و گواه پس از انجام دادن مداخله آموزشي، بدون توجه به جنسيت است. مدل مفهومي حاصل از اين پژوهش، چارچوبي براي تحليل ابعاد آموزش مفاهيم توسعه پايدار، در نظام آموزشي كشورمان فراهم مي‌­آورد.

In order to show that some of the shortcomings of current 4th grade curriculum in meeting contemporary needs of the society, especially in regard to sustainable development, can be met via teaching, a short course consisting of deliberations on key concepts in sustainable development was designed and carried out on a sample of 58 students of both genders. The pre- and post-test comparisons revealed the effectiveness of the course on both attitudes and knowledge of the students regardless of gender. The key concepts which proved absent in the 4th grade textbooks through a content analysis are: energy saving and recycling, biological and social diversity, reciprocal dependence, lack of violence, social participation in protecting the environment, and sustainable diet. Conceptual conclusions driven from this study can help with the needed improvements in our educational system.