تحليل كيفي دلايل مؤثر بر انتخاب رشته تحصيلي دانش‌آموزان دوره متوسطه با رويكرد گراندد تئوري

Experts’ Opinion on Factors Affecting the Selection of Field of Study by High School Students

در سالهاي اخير موضوع انتخاب رشته براي دانش‌آموزان دوره متوسطه دوم به دغدغه اصلي خانواده‌ها، نظام آموزش‌وپرورش و دانش‌آموزان تبديل شده است. از اين‌رو هدف اصلي اين پژوهش، شناسايي دلايل مؤثر بر انتخاب رشته تحصيلي دانش‌آموزان است. ملاحظات نظري پژوهش بر اساس ديدگاه‌ جامعه‌شناسان و صاحب‌نظران تعليم و تربيت تدوين شده است. اين پژوهش به روش كيفي و رويكرد گراندد تئوري بوده است. روش نمونه‌گيري هدفمند و با راهبرد نمونه‌گيري نظري انجام شده و روش گرد‌آوري داده‌ها نيز مصاحبه عميق نيمه ساختاريافته بوده كه با 25 نفر از متخصصان انتخاب رشته و حوزه تعليم و تربيت استان ايلام صورت گرفته ‌است. يافته‌ها متشكل از 49 كد مفهومي و ده مقوله اصلي شامل ترجيحات شغلي، علائق آموزشي، الگوپذيري از گروههاي مرجع، هدايت تحصيلي، فشار والدين، استطاعت مالي، پنداشت از توانمندي شخصي، آينده‌نگري آموزشي، ارتقاي سرمايه فرهنگي و عقبه فرهنگي است كه پديده اصلي پژوهش با توجه به مقولات شكل‌گرفته «پنداشت از انتخاب رشته به‌مثابه آفريننده سرمايه» نام‌گذاري شده ‌است. افراد از طريق جريان جامعه‌پذيري؛ باورها، ارزشها، هنجارها و مهارتهاي زندگي و شغلي را در وجود خود دروني مي‌سازند و هويتي متمايز در زندگي اجتماعي براي خويش رقم مي‌زنند كه نقش آموزش‌وپرورش در ميان عاملان جامعه‌پذيري برجسته است. چون انتخاب رشته و تحصيل براي فرد نوعي سرمايه تلقي مي­شود و با زندگي و هستي فرد سروكار دارد، بنابراين انتخاب رشته مناسب و ادامه تحصيل براي دانش‌آموزان مانند سرمايه‌اي است كه در همه برهه‌هاي زندگي سبب تعالي و شكوفايي آنها مي‌شود.

Given the concerns of parents, students, and the educational system as a whole, in regards to the selection of field of study by the high school students, factors affecting these selections become of interest to all those involved. Based on the socio-educational foundation of the study, a group of 25 experts in education and field selection in Ilam Province was interviewed. Findings consist of 49 concepts and 10 basic categories from which the main theme is discovered to be the idea of “field selection as a creator of capital”. Individuals, through the process of socialization, internalize beliefs, values, norms, and skills in order to create a distinctive identity for themselves within their social life wherein the role of education looms large. Because the selected field of study is perceived as a type of capital, it permeates throughout their lives and can bring them actualization if selected properly.