ارزيابي آلودگي رودخانه آجي‌چاي در محدوده دشت تبريز براساس تغييرات مكاني و زماني شاخص‌هاي كيفي NSFWQI و IRWQI

رودخانه آجي‏چاي از مهم‌ترين رودخانه‌هاي جاري در استان آذربايجان شرقي و يكي از بزرگترين رودهاي ورودي به درياچه اروميه مي باشد كه از دشت تبريز عبور مي‏نمايد. به دليل تمركز صنايع مختلف، كشاورزي و مناطق شهري در اين دشت، اين رودخانه مهم مستعد آلودگي و تخريب كيفي مي‏باشد. در اين تحقيق به منظور ارزيابي آلودگي اين رودخانه براساس تغييرات مكاني و زماني شاخص بنياد ملي بهداشت آمريكا در دو فرم ضربي (NSFWQIm) و افزايشي (NSFWQIa) و شاخص كيفي منابع آب سطحي ايران (IRWQISC)، تعداد 16 ايستگاه نمونه برداري در طول مسير رودخانه تعيين و طي دو فصل تر (ارديبهشت ماه 95) و خشك (شهريورماه 95) اقدام به نمونه برداري گرديد. پارامترهاي هدايت الكتريكي، دما، اكسيژن محلول و pH در صحرا و كل جامدات محلول، كدورت، يون هاي اصلي، نيترات، فسفات، اكسيژن خواهي زيستي، اكسيژن خواهي شيميايي و آلاينده هاي زيستي (كلي فرم مدفوعي) در آزمايشگاه اندازه گيري شد. مطابق نتايج، افزايش مقادير شاخص هاي كيفي در مسير جريان رودخانه ضمن عبور از مناطق شهري، كشاورزي و صنعتي مشاهده شده كه بيانگر آلودگي و تخريب كيفي آب رودخانه به سمت پايين دست مي باشد. ميانگين مقادير فرم هاي افزايشي و ضربي شاخص بنياد ملي بهداشت آمريكا در فصل تر به ترتيب برابر 39.8 و 25.8 و در فصل خشك برابر 29.5 و 16.8 و متوسط شاخص كيفيت منابع آب سطحي ايران برابر 14.5 در فصل تر و 14.8 در فصل خشك محاسبه شده كه نشان دهنده كيفيت پايين تر رودخانه در فصل خشك نسبت به فصل تر ناشي از تغييرات در رژيم جريان و آبدهي آن مي باشد. ارزيابي كيفي رودخانه آجي چاي با استفاده از شاخص هاي مورد بررسي نشان دهنده وضعيت بد تا خيلي بد رودخانه در اكثر ايستگاه ها به خصوص قسمت هاي مياني دشت تبريز مي باشد. اين موضوع بيانگر تخريب كيفي رودخانه آجي چاي در اثر ورود آلودگي از منابع آلاينده به ويژه فاضلاب شهري و پساب صنعتي بوده و لزوم مديريت و بهبود كيفي اين رودخانه مهم از طريق شناسايي، پايش و كنترل مستمر منابع آلاينده، جلوگيري از تخليه فاضلاب خام به رودخانه، الزام به تصفيه فاضلاب هاي صنعتي قبل از تخليه به رودخانه و نظارت بر عملكرد تصفيه خانه هاي موجود (نظير تصفيه خانه شهرك صنعتي چرمشهر) را مشخص مي نمايد.