فرد و جامعه؛ كشاكش آراءِ فلاسفه معاصر مسلمان

جامعه و فرد و نسبت اين دو، يكي از مسائل مهم فلسفي مورد توجه متفكران است. اصحاب علوم اجتماعي مدرن، سه ديدگاه در پاسخ به اين پرسش ارائه كرده‌اند. برخي در برابر جامعه، به فرد اصالت داده‌اند و برخي در برابر فرد، جامعه را اصيل مي‌دانند و گروهي ديگر نگاه تركيبي بين فرد و جامعه را لحاظ كرده‌اند. اهميت اين مسئله از آن حيث مي‌باشد كه هر پاسخي كه به پرسش نسبت و اصالت فرد يا جامعه ارائه شود، مسير تحقيقات علوم انساني و اجتماعي را شكل مي‌دهد. سٶال اين پژوهش آن است كه فلاسفه مسلمان معاصر با تكيه بر مباني عقلاني و فلسفي چه پاسخي به رابطه فرد و جامعه ارائه كرده‌اند؟ اگرچه در لابه‌لاي آثار متفكران متقدم مسلمان همچون فارابي، خواجه نصيرالدين طوسي و ابن خلدون مي‌توان پاسخي براي نسبت فرد و جامعه يافت، اما به واسطه آشنايي فلاسفه مسلمان معاصر با علوم اجتماعي جديد، آثار و نظرات مختلف و مستقلي در خصوص نسبت فرد و جامعه يا اصالت فرد و يا جامعه بيان و تأليف شده است. نگارندگان بر اين باورند كه فلاسفه معاصر ايران را از حيث پاسخ آن‌ها به نسبت فرد با جامعه، مي‌توان به سه گروه اصالت فرد، اصالت جامعه و اصالت جامعه و فرد طبقه‌بندي نمود. هر يك از آن‌ها براي اثبات ديدگاه خود، ادله‌اي عقلي و نقلي ذكر كرده‌اند كه باعث تضارب آراء و پيدايش نظريات بديع مبتني بر آموزه‌هاي اسلامي شده است. در اين پژوهش با رجوع به منابع و آثار موجود و توصيف اسناد و تحليل محتوا به كشاكش و بحث‌هاي شكل‌گرفته پيرامون فرد و جامعه پرداخته شده است.