نمودهاي زيبايي‌شناسي در انديشه ابن مسكويه

نمي‌توان ادعا كرد كه ابن مسكويه فيلسوف قرن چهارم هجري، به طور نظام‌مند در آثار خود به موضوعات اساسي زيبايي‌شناسي و فلسفه هنر پرداخته است. با وجود اين، او موضوع تجربه زيبايي‌شناختي و زيبايي را به عنوان يك مسئله در نظر مي‌گيرد و معتقد است كه ويژگي‌هاي اساسي تجربه زيبايي‌شناختي، با وحدت مرتبط هستند. وحدت، ويژگي وجود الهي است و هدف از هماهنگي، تناسب و ريتم موجود در جهان جسماني، نزديك شدن به اين وحدت است. از نظر او، زيبايي يك مفهوم عيني است و «زيبا»، در مثلث نفس ـ طبيعت ـ ماده تعيين مي‌شود. چيزي كه باعث زيبايي يك شيء مي‌شود، هماهنگي موجود بين نفسي است كه منعكس‌كننده وجود الهي است با ماده‌اي كه قادر به دريافت آن است. زماني كه هنرمند آنچه را كه متناسب با نفس است در ماده اعمال مي‌كند، كمال به وجود مي‌آيد. كمال همچنين محصول رابطه موجود ميان نظريه و عمل است كه دو حوزه مكمل به شمار مي‌روند. ابن مسكويه در آثار خود به بررسي موسيقي و شعر نيز مي‌پردازد. از نظر او، موسيقي نزديك‌ترين تجربه به دريافت وجود الهي است. تجربه‌اي كه از طريق موسيقي كسب مي‌شود، نسبت به هنرهاي ديگر تأثير بيشتري بر روح دارد. از نظر او، بين موسيقي و وحدت و نظم كيهاني ارتباط وجود دارد. با وجود اين، او فاصله خود را با شعر حفظ مي‌كند؛ زيرا معتقد است كه در شعر، ترفندهايي براي برانگيختن نفس به كار مي‌رود.