تحليل ساختاري تحولات كشاورزي مناطق روستايي استان مركزي طي سالهاي 1382 تا 1393

شكل گيري روستاها را به عنوان نخستين هسته هاي مدنيت و فعاليت مي‌توان به عوامل محيطي مرتبط دانست، اما تداوم حيات اقتصادي و اجتماعي روستاها در گذر زمان با چالش‌هاي اساسي ناشي از افول كاركردهاي كشاورزي، به عنوان اصلي‌ترين كاركرد محيطي، مواجه شده است. هدف اصلي از اين مطالعه بررسي تحولات كشاورزي روستاهاي استان طي يك دهه با تأكيد بر كاركردهاي كشاورزي است. اين تحقيق  به لحاظ هدف كاربردي و از نظر روش‌شناسي در گروه تحقيقات توصيفي – تحليلي قرار مي‌گيرد. براي اين منظور تمامي 733 روستاهاي بالاي بيست خانوار استان در دو سرشماري كشاورزي 1382 و 1393 مورد مطالعه قرار گرفته و با استخراج همه متغيرهاي كشاورزي مشابه در دو مقطع، 20 شاخص‌مقطعي و تحولي تعريف و محاسبه شد. پس از توصيف آماري و ارزيابي توزيع شاخص‌ها، مدل‌سازي تحولات كشاورزي مناطق روستايي استان در دو مقطع با روش معادله‌يابي ساختاري و مبتني بر رويكرد خودگردان‌سازي با استفاده از نرم افزارهاي SPSS  و AMOS Graphic  انجام شد. با توجه به ضرايب مسير و علامت آنها در ابتداي دوره مي‌توان نتيجه گرفت كه وضعيت كشاورزي روستاهاي استان در مقطع زماني ابتداي دوره، از يكسو بيشتر مبتني بر زراعت بوده است تا باغباني و از سوي ديگر بيشتر مبتني بر عامل و نهاده زمين بوده است تا عامل و نهاده آب. اما نتايج مقطع زماني انتهاي دوره در مقايسه با مدل مربوط به ابتداي دوره، نشان داد كه طي اين مدت، تعيين‌كنندگي و اهميت زمين جاي خود را به آب داده است. لذا روند روبه افول تغيير و تحولات كاركردهاي كشاورزي روستاهاي استان طي اين دوره، بيش از هر چيز تحت تأثير عامل تعيين كننده آب بوده است. ايجاد ساختار سازماني واحد با هدف سياست گذاري و تصميم گيري در زمينه دو عامل پايه زمين و آب و همچنين تشكيلات استاني براي اجراي سياست‌ها در يك ديدگاه فرابخشي از جمله پيشنهاداتي است كه مي تواند به حل مشكلات كشاورزي جوامع روستايي كمك نمايد