تحليل پيشرانهاي كليدي مؤثر بر تغيير كاربري اراضي سكونتگاه‌هاي پيراشهري كلان‌شهر مشهد با رويكرد آينده‌پژوهي

امروزه بر اثر گسترش ارتباطات ميان شهرها و روستاها شاهد تاثيرپذيري سكونتگاه هاي واقع در حريم شهرها از كلانشهرها هستيم، تغييرات كاربري اراضي سكونتگاه هاي پيراشهري كلانشهرها نمودي از آن مي باشد كه شاهد افزايش آن هستيم و اين روند مي تواند نتايج جبران ناپذيري براي كلانشهرها و سكونتگاه هاي واقع در حريم آن ها در برداشته باشد. براين اساس هدف پژوهش حاضر تعيين عوامل كليدي مؤثر بر تغييرات كاربري اراضي سكونتگاه هاي پيراشهري با استفاده از رويكرد آينده پژوهي مي باشد. روش تحقيق به صورت كاربردي و روش بررسي آن توصيفي تحليلي است. جامعه آماري تحقيق شامل سكونتگاه هاي پيراشهري كلانشهر مشهد مي باشد كه با استفاده از نرم افزار GIS و دستور Buffer سكونتگاه هاي واقع در حريم 3 كيلومتري شهر مشهد مشخص شدند كه در اين حريم تعداد 34 سكونتگاه قرار گرفتند و به عنوان جامعه آماري مشخص شدند. جهت تعيين عوامل موثر بر تغييرات كاربري اراضي نخست عوامل مؤثر بر تغييرات كاربري اراضي با روش مشاهده اسنادي استخراج شدند سپس با استفاده از تكنيك دلفي مديران (دهياران)، ماتريس اثرات متقاطع مولفه ها تشكيل شد و در مرحله بعد با كمك نرم افزار MicMak عوامل كليدي مؤثر در تغييرات كاربري اراضي سكونتگاه هاي پيراشهري در سه دسته عوامل دروني، عوامل بيروني و عوامل ناشي از همجواري دسته بندي شد. نتايج نشان مي دهد كه از 35 عامل اوليه استخراج شده، متغيرهاي اشتغال و الگوي بهره برداري از اراضي با امتياز 82 داراي بيشترين ضريب تأثيرگذاري بر ديگر متغيرها بوده است. درنهايت 14 عامل الگوي بهره برداري از اراضي، اشتغال، تغيير در الگوهاي بهره برداري از فضا، تحولات جمعيتي، تغيير ساختار معيشت روستايي تحت تأثير هم‌جواري با شهر، تغيير استانداردهاي زندگي، تغيير ارزش زمين و مسكن، نزديكي روستا به شهر، جريان‌ها و پيوندهاي روستا شهري، توسعه و خزش شهري بر اثر تصميمات مديريت شهري، رونق سوداگري زمين، رشد بي‌رويه جمعيت حاشيه‌اي كلان‌شهر، ضعف در نظارت بر حرايم ‌و عرصه‌هاي ممنوعه در ساخت‌وسازها، تغيير ابزار و منابع توليد، براساس نيروهاي مستقيم و غيرمستقيم تأثيرگذار و تأثيرپذير، مهم ترين عوامل كليدي مؤثر بر تغييرات كاربري اراضي سكونتگاه هاي پيراشهري محسوب مي شود.