تدوين راه‌كارهاي مديريت منابع در آبخيز گرگان‌رود با روي‌كرد پيش‌رانفشاروضعيتاثرپاسخ

اصولي‌ترين گام در طرح‌هاي مديريت آبخيز شناخت آسيب‌هاي آبخيز و بررسي دليل آن‌ها، و نتيجه‎‌ي آن شناسايي راه‌كارهاي اصلي مديريتي است. بنابراين پيش از تدوين‌كردن برنامه‌‌هاي كاري، بررسي‌كردن ريشه‌يي آسيب‌ها و تعيين‌كردن راه‌كارهاي مديريت ضروري است. هدف اين پژوهش شناسايي و تحليل‌كردن آسيب‌هاي آبخيز گرگان‌رود براي تعيين‌كردن پاسخ‌هاي مديريتي است. آسيب‌هاي آبخيز شناسايي و با چارچوب دپسير (DPSIR) تحليل علت‌ومعلولي شد، و مهم‌ترين راه‌كارهاي مديريتي تعيين شد. براي اولويت‌بندي‌كردن مؤلفه‌هاي دپسير پرسش‌نامه ي طيف ليكرت مبتني بر ديدگاه خبرگان و آزمون فريدمن به‌كار گرفته شد. نتيجه‌ نشان داد كه در آبخيز گرگان‌رود چهار نيروي محرك (تغيير اقليم، رشد جمعيت، ساختار مديريت، و قانون‌ها) باعث ايجادشدن 25 فشار بر منابع آبخيز شده‌است كه مهم‌ترين آن‌ها بخشي‌نگري، گسترش كشاورزي نااصولي و بهره‌برداري مفرط از منابع آب است. فشارها به نوبه ي خود باعث ايجادشدن 10 وضعيت نابسامان در آبخيز شده‌است، كه مهم‌ترين آن‌ها كاهش منابع آب، افزايش سيل‌خيزي و افزايش فرسايش است. اين وضعيت 13 پي‌آمد ناخواسته دارد، كه افزايش‌يافتن خسارت سيل، رعايت‌نشدن حق‌آبه‌ي پاياب، و كاهش‌يافتن اعتماد مردم به دستگاه‌هاي دولتي مهم‌ترين آن‌ها است. براي بهبود دادن وضعيت‌، 28 پاسخ مديريتي داده شد كه مديريت‌كردن جامع آبخيز، مبناكردن آمايش سرزمين، و تشكيل‎‌دادن ساختار سازماني مناسب مهم‌ترين آن‌ها است. نتيجه‌ي كلي اين كه روي‌كرد دپسير با تحليل علت‌و‌معلولي، تامين‌كننده‌ي زيرساخت فكري مناسب و پيش‌نياز ورود به تدوين برنامه‌ي كاري آبخيز است. بنابراين پيشنهاد مي‌شود دستگاه‌هاي اجرايي مرتبط پيش از تدوين‌كردن برنامه‌‌هاي كاري در هر آبخيز، پاسخ‌هاي مناسب را با به‌كارگيري اين روي‌كرد شناسايي كنند.