گونه‌شناسي نقوش آجري مقابر قبرستان‌هاي قديمي شهر دزفول

قبرستان‌هاي تاريخي، نمودي از فرهنگ و مذهب جامعه‌اي بوده كه در آنها شكل گرفته‌اند. با گسترش شهرها، اغلب اين قبرستان‌ها در مناطق دورافتاده، خارج از شهر و يا مناطق نامناسب حفاظتي، متروك و گمشده به حال خود رها شده‌اند و اثري از پويايي و جريانات فضاي شهري در آنها ديده نمي‌شود. از آنجا كه اين قبرستان‌ها بخشي ارزشمند از ميراث ملموس و ناملموس هر جامعه هستند، بنابراين ضروري است كه شناخت و ثبت و اقدامات حفاظتي آنها مورد توجه قرار گيرد. شهر دزفول، يكي از شهرهاي داراي بافت تاريخي زنده منحصر به‌فرد و همچنين قبرستان‌هاي تاريخي است. قرار داشتن اين قبرستان‌ها در بافت شهري، منجر به تأثيرپذيري آنها از آجر و الگوهاي مورد استفاده در ساختار اين شهر شده است كه با توجه به ناديده گرفتن اين قبرستان‌ها در طول ساليان، با مخاطراتي از جمله ويراني كامل روبه‌رو شده‌اند. اين پژوهش، درصدد بررسي و گونه‌شناسي نقوش آجري قبور قبرستان‌هاي دزفول به نام‌هاي قبرستان‌ رودبند، بابا يوسف و كاشفيه است. هدف اصلي، مطالعه نقوش آجري قبور قبرستان‌هاي تاريخي اين شهر، دسته‌بندي و شناساندن اين قبرستان‌ها به‌عنوان گنجينه‌اي از معماري كهن شهر دزفول است. در اين راستا، روش تحقيق به‌كار رفته، توصيفي بوده و گردآوري اطلاعات، به‌صورت مطالعات ميداني و كتابخانه‌اي است. نتايج پژوهش نشان داده تزئينات آجركاري قبرستان‌هاي اين شهر، در يك دسته‌بندي مشخص، به سه گروه تقسيم مي‌شوند؛ قبور تاريخي با آجركاري لعاب‌دار، قبور تاريخي با آجركاري ساده و قبور تاريخي با آجركاري تركيبي (كه تزئينات آنها، تركيبي از آجرهاي ساده و لعاب‌دار است). در نمونه‌هاي بررسي‌شده، بيشترين فراواني، در تزئينات آجري با آجرهاي لعاب‌دار و پس ‌از آندر رده بعدي، تزئينات آجري با آجرهاي ساده و در آخر، تزئينات تركيبي است. از سوي ديگر، در كنار نقش‌مايه‌هاي هندسي و گياهي در بطن نقوش كه حاصل استفاده از آجر و تناسبات آن بوده، در برخي قبور، از موتيف‌هاي مذهبي، اجتماعي و گياهي نيز استفاده شده است.