ماهيت دگرگوني شهري در شهر تاريخي مرو

در سال‌هاي بعد از استقلال كشورهاي آسياي مركزي، فرصتي پيش آمد تا محققان، به فراخور تخصص خود در بررسي‌هاي تاريخي، اقتصادي و اجتماعي از اين جوامع، به كنكاش بپردازند. باوجودي كه شهر باستاني مرو (در تركمنستان) عمدتاً از سوي مورخين و مؤسسه‌هاي باستان‌شناسي موردتوجه و تحقيق قرار گرفته است، اما شناخت ماهيت دگرگوني شهر در طول دوره‌هاي مختلف تاريخي و تبيين نقش نيروهاي تأثيرگذار دروني و بيروني در اين دگرگوني كمتر موردتوجه بوده است. در پژوهش حاضر، روش تحقيق از نوع توصيفي-تحليلي و داده‌هاي موردنياز از طريق روش اسنادي–كتابخانه‌اي و بازخواني جديدترين تصاوير پهپادي به‌دست‌آمده است. نتايج حاصل نشان مي‌دهد كه اين شهر در هزاره اول قبل از ميلاد جزء ايالت‌هاي هخامنشي و در دوره‌هاي مختلف تاريخي، توسعه فيزيكي يافته و نام‌هاي متعددي به خود گرفته است. در شكل‌گيري اين شهر، دلتاي رود مرغاب به لحاظ تأمين آب و خاك حاصلخيز نقش مهمي داشته است. نيروهاي تأثيرگذار بيروني ازجمله لشكركشي و استقرار امپراتوري‌هاي هخامنشي، اسكندر مقدوني و جانشينان او، ورود اسلام به منطقه و حمله مغول همگي در رونق و يا ركود اين شهر به مثابه يكي از چهار شهر بزرگ خراسان در دوران اسلامي، تأثيرگذار بوده است. همچنين عبور راه اصلي ابريشم بر اهميت تجاري آن افزود و نيز مرو، مركز خلافت عباسيان در شرق و مقر حكومت سلجوقيان بود. جمعيت شهر در دوره‌هاي پررونق تا 200 هزار نفر نيز رسيد و بعد از حمله مغول، اين شهر به‌كلي تخريب گرديد و هرگز به دوران باشكوه خود بازنگشت.