اعتراض هيوم به برهان نظم بر مبناي وجود شر و خداباوري شكاكانه

در كتاب گفتگويي درباره دين طبيعي، هيوم بر مبناي مشاهده شر در عالم تلاش مي‌كند نشان دهد وجود شر خللي ترميم‌ناپذير در استدلال‌هاي طبيعي به سود خداوند ايجاد مي‌كند. موضوع اين نوشته اين اعتراض عمده هيوم است. در اين مقاله، مشخصاً مي‌خواهيم بررسي كنيم كه خداباوري، كه در پاسخ به مسئله شر از ايده خداباوري شكاكانه دفاع مي‌كند، آيا هنوز مي‌تواند دم از برهان غايت‌شناسانه (يا نظم) به سود خدا بزند. بر اساس اعتراض عمده هيوم، پاسخ به پرسش فوق منفي است؛ يك خداباور شكاك نمي‌تواند از برهان غايت‌شناسانه به سود خدا بهره برد. مسئله اين است كه پاسخ خداناباور به برهان غايت‌شناسانه كاملاً شبيه است به پاسخ خداباور شكاك به مسئلۀ شر. اگر پاسخ خداباور شكاك به مسئلۀ شر پذيرفتني باشد، پس لابد پاسخ خداناباور به برهان غايت‌شناسانه هم پذيرفتني است. استدلال مي‌كنيم كه لااقل در بادي امر به نظر مي‌رسد كه اعتراض هيوم را مي‌توان به صورت ادعاي دو نوع تقارن ميان نظم و شر بيان كرد. تقارن اول را «دلايل ناپيداي نظم» ناميده‌ايم و تقارن دوم را «جهل به دلايل خداوند». استدلال مي‌كنيم كه اگرچه تقارن اول برقرار نيست، تقارن دوم مي‌تواند نتيجه استدلال غايت‌شناسانه را تا حد قابل ملاحظه‌اي تضعيف كند، با اين همه ممكن است خداباور از نتيجۀ تضعيف‌شده‌ هم چندان ناخرسند نباشد.