مرگ خداي نيچه: اعلاميه‌اي سرخوشانه يا مرثيه‌اي سوگوارانه؟

نظريۀ «مرگِ خدا» مشهورترين نظريۀ نيچه است. در اين مقاله مي‌كوشيم كاركردهاي ايدۀ مرگِ خدا نزد نيچه را در سه سطح تحليل كنيم. سطح نخست (سطح باورمندي)، سطح ابتدايي بحث‌هاي هستي‌شناختي و اعتقادي دربارۀ وجود يا عدم وجود خدا؛ سطح دوم (مواجهه‌اي اومانيستي با مرگِ خدا)، شادمانيِ الحادي از فقدان خدا؛ و سطح سوم (مواجهه‌اي انتقادي با جهان پس از خدا)، ميراث قاتلان. در پايان نيز به اين پرسش مي‌پردازيم كه آيا نيچه از مرگ خدا سرخوش است يا بر آن سوگواري مي‌كند؟ با توجه به اين كه نيچه در آثار مختلفش رويكردهاي مختلفي به مسئلۀ «مرگِ خدا» اتخاذ كرده است، تلاش خواهد شد تا، بدون توجه به تقدم و تاخر اين آثار، تفسيري از موضع نيچه در مقام «يك كل» ارائه شود كه در آثار مختلف، به فراخور بحث، لايه‌هاي مختلفي از اين ايده را مطرح كرده است. در اين ميان سه قطعۀ بسيار كليدي‌ از سه كتاب راه‌برندۀ تفسير ما هستند: نخست انساني زياده‌انساني، دوم چنين گفت زرتشت، و سوم علم شادمانه. در نهايت، از منظري انتقادي نشان داده مي‌شود كه نظريه‌ي «مرگ خدا»ي نيچه نه رويكردي هستي‌شناختي يا باوري اعتقادي بلكه بيانگر وضعيتي فرهنگي است.