«نور» و «نار» جايگاه عقل و عشق براي نيل به غايت انساني در انديشه عرفاني امام خميني(س)

درباره چيستي و ارتباط عقل و عشق (محبت) پژوهش‌هاي فراواني انجام‌شده است. برخي به عدم ارتباط ميان عقل و عشق قائل شده و رابطه آن دو را همانند دو ضد تعريف كرده‌اند به‌طوري‌كه هرگاه در وجود انسان عقل ظهور يابد مجالي براي اظهار عشق نخواهد گذاشت و اگر عشق حاكم شود عقل، رنگ مي‌بازد. نگارنده بر اين باور است اگرچه عقل و عشق دو ابزار شناخت يا دو وسيله براي صعود انسان ياد مي‌شوند؛ ولي ظهور حقيقت واحدي هستند كه در فطرت انسان نهاده شده‌اند و همين امر فطري است كه او را از ساير موجودات ممتاز مي‌كند و به اقتضاي ظهور در هر مرتبه از مراتب وجود انسان نام‌هاي مختلف مي‌گيرد. هرگاه از وجه مخلوقي لحاظ شود، نام «عقل» و هرگاه در پرتو غيرت و نار عشق، وجهه خلقي‌اش در وجهه حقي فاني شود، نام «عشق» بر آن مي‌نهند؛ بنابراين تقابل ميان آن‌ها همانند تقابل واحد و كثير است، يعني همان‌گونه كه كثرت، جلوه واحد است، عشق نيز ظهور تام و تمام عقل است. به‌رغم آنكه امام خميني مانند برخي اسلاف خود، از ناتواني عقل براي شهود حقيقت و وصول به معبود مطلق سخن گفته، اما از حيثي ديگر آن را اولين ظهور مشيت مطلقه مي‌داند كه آغاز و اِكمال انسان متكي به اوست. بنا به رأي ايشان؛ انسان براي نيل به فناي وجهه خلقي و ظهور وجهه حقي به نورانيت عقل و سوزندگي عشق نيازمند است.