مدل‌سازي معادلات ساختاري سازه‌هاي ژنتيكي پنهان توليدي، توليد مثلي و ماندگاري در گاوهاي هلشتاين ايران

در مدل سازي معادلات ساختاري، امكان ايجاد متغيرهاي پنهان وجود دارد و اين متغيرها به طور مستقيم توسط پژوهشگر قابل اندازه گيري نيستند. هدف از اين پژوهش مدل‌سازي معادلات ساختاري سازه‌هاي ژنتيكي پنهان توليدي، توليد مثلي و ماندگاري گاوهاي شيري هلشتاين ايران با استفاده از ارزش ارثي صفات تشكيل دهنده اين سازه‌ها بود. بر اين اساس، ارزش ارثي صفات سن اولين زايش، فاصله زايش و روزهاي باز تشكيل دهنده سازه ژنتيكي پنهان توليد مثلي؛ صفات توليد شير، چربي و پروتئين تصحيح ‌شده تشكيل دهنده سازه ژنتيكي پنهان توليدي و صفات طول عمر در گله و طول عمر توليدي، تشكيل دهنده سازه ژنتيكي پنهان ماندگاري بودند. برآورد مدل حيواني تك صفتي و چند صفتي مؤلفه‌هاي واريانس ژنتيكي، ارزش‌هاي ارثي هر يك از صفات ذكر شده در بالا با استفاده از روش بيزي و با نرم‌افزار GIBBS3F90 انجام شد. براي اين منظور تعداد 500000 دور به اجرادر آمد كه 50000 نمونه ابتدايي به‌عنوان دوره‌هاي سوخته از تجزيه ‌و تحليل حذف شد. در ادامه با استفاده از روش واريانس محور و با استفاده از نرم‌افزار SMARTPLS، 4 مدل مفهومي از مدل سازي معادلات ساختاري (SEM) با استفاده از ارزش ارثي صفات ياد شده ايجاد شد. با استفاده از مدل تك صفتي وراثت ‌پذيري صفات توليد شير، توليد جربي، توليد پروتئين، سن نخستين زايش، فاصله زايش، روزهاي باز، طول عمر در گله و طول عمر توليدي به ترتيب 0/36، 0/55، 0/56، 0/25، 0/24، 0/07، 0/07 و 0/011 و با استفاده از مدل چند صفتي اين مقادير به ترتيب 0/21، 0/52، 0/42، 0/48، 0/38، 0/08، 0/74 و 0/51 برآورد شدند. همبستگي ژنتيكي برآورد شده بين صفات از 0/87 (توليد شيرتوليد چربي) تا 0/98 (طول عمر در گله طول عمر توليدي) متغير بود. شاخص ريشه ميانگين پسماند(RMSR) حاكي از برازش مدل‌هاي مختلف SEM روي ارزش‌هاي ارثي صفات تشكيل دهنده سازه‌هاي مختلف نشان داد كه وقتي سازه پنهان توليد مثلي روي سازه پنهان ماندگاري و توليدي اثر علّي داشته باشد و هم زمان سازه ماندگاري روي سازه توليد اثر علّي داشته باشد، بهترين برازش مدل SEM روي داده حاصل مي شود. چنين نگاه مدل سازي در علوم دامي براي اولين بار در اين پژوهش استفاده شده است. بنابراين تطبيق مفروض‌هاي مدل سازي SEM با واقعيت‌هاي موجود در داده‌هاي علوم دامي، مي‌تواند يك حوزه جديد براي متخصصان اصلاح نژاد و بالاخص مديران واحدهاي توليدي به شمار آيد، چرا كه پژوهشــگران علوم اصلاح نژادي، سوال‌ها و فرضيه‌هاي زيادي را مي‌توانند در غالب ايجاد سازه‌هاي مختلف و مناسب ايجاد نمايند و با توجه به رابطه علّي و معلولي معني دار استخراج شده بين سازه‌ها، مديريت بهتري را براي واحد پرورش پايه ريزي نمايند.