بررسي تنوع ژنتيكي توده‌هاي مرزه تابستاني (Satureja hortensis L.) براساس صفات مورفولوژيكي و فيتوشيميايي

مرزه تابستاني (Satureja hortensis L.) گياهي معطر از تيره نعناعيان بوده و با داشتن تركيب‌هايي ازجمله تيمول و كارواكرول به‌عنوان تركيب‌هاي آنتي‌اكسيدان و آنتي‌ميكروب، در صنايع غذايي و دارويي استفاده مي‌شود. در اين پژوهش تنوع صفات مورفولوژيكي و فيتوشيميايي در بين توده‌هاي ايراني و خارجي مرزه كه در شرايط مزرعه كشت شده بود، بررسي شد. بذر توده‌هاي مختلف در سال 1398 در شهر اردبيل در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار كشت گرديد. صفات مورد بررسي، تعداد ميانگره، تعداد شاخه‌، تعداد روز تا جوانه‌زني بذر، نسبت طول به عرض برگ، قطر طوقه، وزن خشك اندام هوايي، وزن تر برگ، تعداد گل در هر بوته، طول دم‌گل‌آذين، وزن هزاردانه، وزن خشك گل، تعداد روز تا رسيدن بذرها، محتواي كلروفيل a، b و كاروتنوئيد و فلاونوئيد بودند. نتايج حاصل از اين پژوهش نشان داد كه بيشترين تعداد ميانگره (10.33)، تعداد شاخه (24.43) و وزن خشك گل (3.33 ميلي‌گرم) در توده‌ خوزستان بود. بيشترين ميزان همبستگي بين وزن خشك اندام هوايي و وزن هزاردانه (92/0=r) مشاهده شد. تجزيه خوشه‌اي، توده‌هاي مورد بررسي را در چهار گروه طبقه‌بندي نمود. گروه اول شامل توده‌هاي آذربايجان‌غربي، قزوين، تهران، كردستان، لرستان، خراسان رضوي و ايتاليا، گروه دوم شامل توده‌هاي تاجيكستان، مجارستان، ارمنستان، روماني، روماني 2، خوزستان، يونان، روسيه، گرجستان و خراسان شمالي بود. گيلان و يزد و همچنين ازبكستان به‌ترتيب در گروه سوم و چهارم قرار گرفتند. تجزيه به عامل‌ها نشان داد كه 7 عامل توانستند 86.59% از واريانس كل را توجيه كنند. براساس نتايج اين تحقيق، توده‌هاي مختلف ايراني و خارجي مرزه داراي تنوع ژنتيكي بالايي بوده و اين تنوع مي‌تواند در برنامه‌هاي اصلاحي استفاده شود. در مجموع، توده‌ها‌ي خوزستان، يونان و ازبكستان از نظر عملكرد توصيه مي‌شود.