منشأيابي و بررسي خصوصيات فيزيكي و شيميايي ذرات گرد و غبار در شهرستان سرخس

شهرستان سرخس در شمال شرقي ايران، با آب و هوايي خشك و بياباني در استان خراسان رضوي قرار دارد. اين شهرستان اگرچه در حوزه آلاينده هاي گازي مشكلي ندارد، اما ريزگرد ها بيشتر از گذشته باعث بروز روز هاي ناسالم مي شود .هدف از اين تحقيق بررسي خصوصيات فيزيكي و شيميايي، بر فراز شهرستان سرخس و شناسايي منابع و كاني هاي تشكيل دهنده گرد و غبار است .نمونه برداري به صورت تكرار مكاني در هنگام فصول تابستان و پاييز سال 1398 صورت پذيرفته است. اين پژوهش بر روي ذرات ريز گرد با اندازه كمتر از 10ميكرومتر در ارتفاع 24 متري از سطح زمين انجام شده است. با استفاده از روش‌هاي طيف‌سنجي القايي، پراش پرتوايكس، فلزات و كاني هاي حاضر در ذرات گرد و غبار شناسايي و با به كارگيري ميكروسكوپ الكتروني و آناليز ليزري، شكل ذرات و اندازه آن ها تعيين گرديده است. طبق نتايج به دست آمده. فلزات: كلسيم، آلومينيوم، سديم، آهن، گوگرد، تيتانيوم، بر، منگنز، روي و استرانسيوم بالاترين ميزان غلظت را در گرد و غبار روستا هاي تعيين شده، دارند. بررسي كاني شناسي ذرات گرد و غبار نشان مي دهد كه بيشترين غلظت كاني رسي تشكيل دهنده ذرات شامل: كائولينيت، كلريت، كوارتز، كلسيت، ژيبس است. كلسيم و آلومينيوم نيز با بالاترين ميزان غلظت در بين فلزات محلول نشانگر منشأ خاكزاد بودن گرد و غبار منطقه مي باشد. همچنين براي عناصر همانند: استرانسيوم و گوگرد و ژيبس مي توان منشأ تبخيري براي آن در نظر گرفت، از سوي ديگر غلظت بالاي عناصر سمي و شيميايي شامل: آرسنيك، سرب و روي را مي توان به پالايشگاه خانگيران نسبت داد. بنابراين  گرد و غبار منطقه سرخس داراي سه منشأ خاكزاد، تبخيري و شيميايي مي باشد.