بررسي اصول و شگردهاي سوررئاليسم در رمان «راهنماي مردن با گياهان دارويي»

The Study of the Principles and Techniques of Surrealism in the Novel A Guide to Dying with Medicinal Herbs

سوررئاليسم مكتبي است كه در اوايل قرن بيستم با دغدغة تصحيح تعريف انسان از واقعيت شكل گرفت. اين مكتب هنري با تكيه بر اصولي همچون رؤيا، ديوانگي، امر شگفت و لحظة رواني در پي آن بود تا با تغيير درك انسان از هستي، بسترهاي تغيير دنيا را فراهم آورد. اگرچه سوررئاليسم در ادبيات بيشتر با نوع ادبي شعر تناسب دارد؛ اما برخي از چهره‌هاي اصلي آن همچون آندره برتون در زمينة رمان‌نويسي نيز دستي داشته‌اند. در كشور ما نيز سورئاليسم هم در شعر و هم در رمان مورد توجه بوده است و آثار متعددي براساس اصول و شگردهاي اين مكتب هنري خلق شده است. رمان «راهنماي مردن با گياهان دارويي» از عطيه عطارزاده يكي از اين نمونه‌هاست. نويسنده در اين رمان تلاش كرده است تا با بهره‌گيري از اصول سوررئاليسم، به ترسيم لايه‌هاي پرآشوب ذهن دختري نابينا بپردازد كه به دليل فرورفتن در جهان اوهام و خيالات متناقض، دنيا را به‌گونه‌اي ديگر مي‌بيند. مقالة حاضر در پي آن است تا به روش توصيفي-تحليلي ضمن بررسي اصول و شگردهاي مكتب سوررئاليسم در رمان يادشده، به اين سؤال پاسخ دهد كه كدام عوامل به تقويت معناي سوررئال در اثر ياري رسانده‌اند. نتايج نشان مي‌دهد عواملي همچون تأكيد بر نابينايي شخصيت اصلي كه باعث درك متفاوتش از جهان بيرون شده است و همچنين سبك زندگي منزوي او و نيز حضور خيالي شخصيت ابوعلي‌سينا كه ديدگاه‌هاي خاصي دربارة روح، جسم و كيفيت تلاقي اين دو دارد، باعث ايجاد انسجام صوري و محتوايي اثر در راستاي القاي معاني سوررئال شده است.

Surrealism is a school launched in the early twentieth century with an aim to correct humankind's definition of reality. Relying on principles such as dreams, madness, wonder, and the psychological moment, this school of art sought to provide a context for changing the world by transforming humankind's understanding of existence. Although in literature, surrealism is more employed in poetry, some of its main practitioners such as André Breton have also written novels. In Iran, surrealism has been employed in both poetry and novels, and many works have been created based on the principles and techniques of this school. The novel "A Guide to Dying with Medicinal Herbs" by Atieh Attarzadeh is one of these works. In this novel, the author has tried to use the principles of surrealism to depict the turbulent layers of the mind of a blind girl who sees the world differently due to sinking into a world of illusions and contradictory fantasies. The present article aims to examine the principles and techniques of the school of surrealism in this novel via a descriptive-analytical method. It tries to trace the factors that have helped promote the surreal meaning in this work. The results of the study show the form and the content of the novel have well managed to create a surreal atmosphere in the work through an emphasis on the protagonist's blindness that has led to her different perceptions of the outside world, her isolated lifestyle, and also the imaginary presence of Abu Ali Sina who has particular views on the soul, body, and the manner of the confluence of the two.