عوامل مؤثر بر واگرايي فرهنگي در ارزشهاي اجتماعي دو نسل والدين و فرزندان در تهران

Factors Related to Cultural Divergence in the Social Values among Two Generations of Families in Tehran

واگرايي فرهنگي، نوعي ناهمسويي و ناهمنوايي در ارزشها، نگرشها و رفتارها ميان نسلهاي مختلف يك جامعه است. شناخت عوامل مؤثر بر واگرايي فرهنگي در ارزشهاي اجتماعي والدين و فرزندان از موضوعات مهم جامعه ايران است كه در پژوهش حاضر با رويكرد كمّي مورد بررسي قرار گرفته است. جامعۀ آماري اين پژوهش، همۀ خانواده­‌هاي شهر تهران در ردۀ سني 15 تا 60 سال بودند كه با روش نمونه­‌گيري خوشه­‌اي چندمرحله‌­اي 384 نفر (202 والد و 182 فرزند) به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. ابزار گردآوري داده‌­ها، پرسشنامه واگرايي ارزشهاي اجتماعي، ميزان استفاده از رسانه­‌هاي جمعي، دينداري، پايگاه اجتماعي- اقتصادي و سبك تربيتي والدين بود. براي تجزيه و تحليل داده‌­ها از نرم­افزار SPSS و نرم افزار AMOS استفاده شده است. يافته‌هاي پژوهش نشان داد كه ميزان استفاده از رسانه­‌هاي ارتباطي، پايگاه اجتماعي- اقتصادي و سبك تربيتي سخت­‌گيرانه و آزادمنشانۀ والدين به طور مثبت و دينداري و سبك تربيتي مقتدرانه­ به طور منفي با واگرايي فرهنگي در ارزشهاي اجتماعي والدين و فرزندان مرتبط اند. يافته­‌هاي حاصل از تحليل رگرسيون چندمتغيره نشان داد كه در حدود 44/5 درصد از تغييرات ميزان واگرايي ارزشهاي اجتماعي والدين و فرزندان با متغيرهاي پيش‌­بين قابل تبيين هستند. همچنين پارامترهاي مدل تحليل عاملي واگرايي ارزشهاي اجتماعي در سطح اطمينان 95 درصد معنادارند. از اين رو، مي­‌توان نتيجه گرفت كه گسترش روزافزون رسانه­‌هاي جمعي، افزايش سطح اقتصادي- اجتماعي والدين و سبكهاي تربيتي سخت­گيرانه و سهل گيرانه منجر به واگرايي فرهنگي بيشتر در نسلهاي مختلف جامعه مي­‌شوند و به عكس، تقويت دينداري و سبك تربيتي مقتدرانه و معتدل والدين مي­‌تواند با احتمال كاهش واگرايي فرهنگي همراه باشد.

Cultural divergence is incongruity in the values, attitudes and behaviors among different generations of a society. Identifying factors related to cultural divergence in the social values ​​of parents and children is one of the most important issues in Iranian society, which has been investigated in the present research through a quantitative approach. The statistical population of the study comprised all families in Tehran whose members aged 15 to 60 years old. For the purpose of sampling, multistage cluster sampling method was used and 384 individuals (202 parents and 182 children) were selected. The instruments consisted of Social Values ​​Divergence Questionnaire (Schwartz, 2006), Mass Media Use Scale, Religiosity Questionnaire, Socioeconomic Status Questionnaire, and Parenting Styles Questionnaire. The obtained data were analyzed using Pearson correlation coefficient and multivariate regression analysis. The results showed that mass media use, the improved socioeconomic status, and permissive and authoritarian parenting styles were positively associated with cultural divergence among parents and children, while religiosity and authoritative parenting style were negatively correlated with cultural divergence among parents and children. In addition, the results of multivariate regression analysis showed that about 44.5% of the variance in cultural divergence among parents and children could be explained by the predictor variables. Thus, it can be concluded that the ongoing expansion of the mass media, the improved parental socioeconomic status, and permissive and authoritarian parenting styles lead to profound cultural divergence across generations and, conversely, enhanced religiosity and authoritative parenting style can be associated with the possibility of diminishing cultural divergence.