بررسي و تحليل نقدهاي ملاصدرا بر ديدگاه متكلمين دربارة هويت انسان

An Analytic Study of Mullā Ṣadrā’s Criticisms of Mutikallīmūn’s Views of Man’s Identity

بحث جسم‌انگاري ما سواي خداوند، در ميان آموزه‌هاي كلامي از اهميتي ويژه‌ برخوردار است و از اندك مباحثي است كه تقريباً همة فرقه‌هاي كلامي دربارة آن همنظرند. متكلمان ماسوي‌الله، يعني انسان و ديگر موجودات، را اموري جسماني ميدانند و موجود مجرد را حقيقتي كامل و بينيازِ مطلق معرفي ميكنند. نگاه ظاهرگرايانه، عيني و انضمامي كلامي، جسم‌انگاري هويت و حقيقت انسان را نيز ايجاب و ايجاد مينمايد. ملاصدرا از جمله افرادي است كه با جسم‌انگاري متكلمان مقابله كرده و درصدد است تفسيري فلسفي و جامع از واقعيت و هويت انسان ارائه دهد؛ تصويري كه بتواند در زندگي فردي و اجتماعي او تأثيري مثبت داشته باشد. نوشتار حاضر، از طريق روش اسنادي، تحليل محتوا و توصيف‌گرايانه، به طرح، بررسي و نقد ديدگاههاي متكلمان از منظر ملاصدرا ميپردازد و نشان ميدهد كه تعريف صدرالمتألهين از هويت انسان و ظرفيت وجودي او، با تعريفي كه متكلمان در اينباره ارائه كرده‌اند، بكلي متفاوت و حتي مقابل آن است. متكلمان برخلاف ملاصدرا، هويت و ظرفيت وجودي انسان را بسيار جزئي و محدود شمرده‌اند و بتبع آن دچار مشكلات و محذوريتهاي متعدد شده‌اند.

The Problem of the corporeal nature of what is other than God is of particular importance among Kalāmī theorems and is also among the few discussions about which almost all Kalāmī trends are unanimous. Mutikallīmūn believe that everything other than God, including Man and other existents, are bodily entities and introduce immaterial existents as absolutely perfect and self-sufficient truths. The exoteric, objective, and inclusive Kalāmī view necessitates and confirms the corporeality of Man’s identity and truth. Mullā Ṣadrā was among the thinkers who opposed mutikallīmūn’s corporealist view and tried to present a comprehensive and philosophical interpretation of Man’s reality and identity or an image which could exercise a positive influence on their individual and social life. Following a descriptive and documentary method and content analysis, the present study presents a critical review of Mullā Ṣadrā’s approach to mutikallīmūn’s views and demonstrates that his definition of Man’s identity and existential capacity is completely different from and even in contrast to that of mutikallīmūn. Unlike Mullā Ṣadrā, they consider such elements extremely trivial and limited, which is why their views suffer from several defects and problems.