سامانه‌هاي سطوح آبگير كوچك‌مقياس و نهال‌هاي مثمر: راهبردها و چالش‌هاي پژوهشي

استفاده از سطوح آبگير مديريت شده براي كاشت نهال‌هاي مثمر علاوه بر كمك در استفاده‌ي بهينه از رواناب و حفاظت آب و خاك، به توليد محصولات كشاورزي و باغي نيز كمك خواهد كرد. بر همين اساس اين موضوع و پژوهش در مورد نوع سامانه‌ها و بررسي چگونگي اثر آن‌ها در استقرار و رشد نهال‌هاي مثمر در استان‌هاي كشور به‌ويژه در استان‌هايي مانند زنجان، آذربايجان شرقي، كرمانشاه و مركزي مد نظر قرار گرفته است. از اين رو در اين مقاله به بررسي مقالات داخليِ منتشر شده‌ي مرتبط طي شش سال اخير پرداخته شد تا ضمن كنكاش در مورد نتايج منتشره رهيافت‌هاي اين بررسي نيز به‌صورت تحليلي ارائه شود. در مورد ارجحيت سامانه‌هاي سطوح آبگير باران در توليد رواناب و اثر بر عوامل فتوسنتزي در ارتقاي وضعيت رويشي نهال‌هاي مثمر، مبتني بر نتايج منتشر شده مي‌توان اظهار نظر قطعي ارائه كرد اما در مورد ارجحيت تيمارهاي مورد بررسي به‌دليل جامع نبودن پژوهش‌هاي صورت گرفته امكان ارائه‌ي دستورالعمل و اظهار نظر قاطعي وجود ندارد. از طرفي اكثر مطالعات داخلي عمدتا به تاثير مطلوب سامانه‌ها بر خصوصيات رويشي نهال‌هاي مثمر از جمله قطر و ارتفاع تاكيد داشته‌اند اما در مورد اثر سامانه‌ها بر عوامل فتوسنتزي با توجه به اندك مستندات علمي گزارش شده كه نتايج مطابق بر هم نيز ندارند، نمي‌توان به يك نتيجه‌گيري جامع اشاره كرد. همچنين علي‌رغم اين‌كه اكثر مقالات و نتايج منتشر شده در اين زمينه از سوي پژوهشگران مراكز استاني سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي بوده است اما به‌دليل مواردي چون محدود بودن نتايج به داده‌هاي يك تا سه ساله، عدم استفاده از دستورالعملي مشابه در ايجاد تيمارهاي مختلف سامانه‌ها و بررسي اثر آن‌ها، عدم توجه به طراحي سامانه‌ها مبتني بر نوع نهال، فواصل و رژيم بارندگي هر منطقه، توجه نكردن به حجم بهينه‌ي آب مورد نياز در هر سامانه و عدم اهتمام پژوهش‌ها در راستاي توليد دستورالعمل‌هاي مديريتي و اجرايي در مقياس ملي، منطقه‌اي اقليمي و حتي استاني، امكان ايجاد توصيه‌هاي مديريتي و اجرايي ناشي از پژوهش‌هاي مذكور را با چالش مواجه كرده است. بر همين اساس اميد است در مسير قابل اتكا و اميدوار كننده‌اي كه از سوي سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي و مشخصا پژوهشكده‌ي حفاظت خاك و آبخيزداري آغاز شده است اين موارد در آينده مد نظر مديران و دست‌اندركاران پژوهشي و اجرايي اين سازمان و مراكز استاني مربوطه قرار گيرد.