نقش بربرهاي كتامه در تأسيس و تضعيف دولت فاطميان

فاطميان (297-567 ق) خلفاي شيعي بودند كه پس از دوره‎اي فعاليت‌هاي تشكيلاتي مخفي توسط سازمان دعوت اسماعيليان و با استفاده از ظرفيت‎هاي موجود در ميان قبايل بربر شمال افريقا، دولتي تشكيل دادند و با فتح مصر و بناي شهر قاهره، چشم‌انداز خود را در پيشروي و فتح شرق اسلامي آشكار كردند و به رقابت با خلافت عباسيان پرداختند. اين اقليت شيعي، توانستند بيش از دو و نيم قرن بر جغرافياي گسترده‌اي از سرزمين‎هاي اسلامي با ساكنان سني و اهل ذمه حكمراني كنند و در برخي دوره‎ها مانند دوره اول خلافت در مصر، اقتدار و محبوبيت بالايي نيز داشتند. مي‎دانيم موفقيت‎هاي دولت فاطميان در كنترل و اداره مملكت، حاصل رويكرد و سياست‎هاي اجتماعي بود. يكي از سياست‌هاي اجتماعي فاطميان، تعامل آن‌ها با قبايل و استفاده از ظرفيت قبيله‌اي مغرب و مصر بود. قبيله بربر كتامه در دوره دعوت و تأسيس دولت، مهم‌ترين و بزرگ‌ترين يار و حامي فاطميان بودند. سؤال اصلي مقاله اين است كه نقش اين قبيله در تأسيس دولت و برآيند فعاليت اين قبيله در دولت در مصر چه بود. دستاورد تحقيق اين است كه قبيله كتامه در دوره دعوت به ويژه از زمان حضور ابوعبدالله شيعي در مغرب، اصلي‌ترين حامي و ستون فقرات دولت فاطميان بودند. اين نقش در تمام دوره مغرب و سال‌هاي اوليه خلافت مصر استمرار داشت تا اين‌كه در دوره العزيز با ورود قبايل ديگر به ويژه مشارقه تضعيف شد و پس از ورود بدرالجمالي به قاهره از بين رفت و قبيله كتامه مانند مردم عادي شدند.