ماهيت مدل و مؤلفه‌هاي مدل‌شناختي در توليد علوم انساني اسلامي

Modeling Components in Islamic Humanities Production Project

هدف: هدف از اين مقاله طراحي مدل و مدلسازي به عنوان گامي مهم در پيشبرد ادبيات بحث علم ديني و تحقق عملي پروژة علوم انساني اسلامي بوده است. روش: پژوهش حاضر از نوع توصيفي- تحليلي است كه مطالب آن به روش كتابخانه‌اي جمع‌آوري شده است. يافته‌ها: مدل به لحاظ مفهومي، مجموعه‌اي منسجم و هماهنگ از مباني، پيش‌فرضهاي متافيزيكي و فلسفي علم و به لحاظ منطقي و روش‌شناختي، مشخص كننده و در بردارنده عناصر و مؤلفه‌هاي روش‌شناختي توليد علم است. مؤلفه‌هاي مدل‌شناختي به دو دستة عام و خاص قابل تقسيم‌اند. مؤلفه‌هاي عام با توجه به عناصر مقوّم تعريف مدل، سه مؤلفة تبيين مباني و بنياد‌هاي نظري، تبيين صحيح روش‌شناسي و نظامندي و انسجام مراحل و عناصر دخيل در تكون معرفت‌اند. مؤلفه‌هاي عام فرعي، مجموعه مؤلفه‌هاي مدل‌شناختي مستخرج و قابل ارجاع به مؤلفه‌هاي اصلي‌اند؛ از جمله: تبيين جايگاه عقل و تجربه در توليد علم ديني، نقش محقق و كنشهاي انساني، تنوع منابع معرفتي و تكثّر روش‌شناختي، ارزش‌پذيري نظام علم. مؤلفه‌هاي خاص مدل‌شناختي نيز تأمين‌كنندة وجه اسلاميت مدل مي‌باشند. نتيجه‌گيري: مطالعة تطبيقي و دقيق الگوها و نظريات داخلي و خارجي و بررسي مهم‌ترين چالشها و محلهاي نزاع در علم ديني، به طراحان مدل در استكشاف مؤلفه‌هاي تكون علم ديني و اجماع نظري براي اتخاذ طرحي بايسته در فرايند مدلسازي ياري مي‌رساند

Objectives: Model design and modeling is an important step in advancing the literature of religious science discussion and the practical realization of the Islamic Humanities Project. Method: The present study is a descriptive-analytical one whose contents are collected by library method. Results : Conceptually, the model is a coherent set of principles, metaphysical and philosophical presuppositions of science, and logically and methodologically it defines and incorporates the methodological elements and components of science production. Modeling components can be divided into two general and specific categories. According to the elements of the model definition, General components are three components of explanation of theoretical foundations; proper explanation of methodology; systematicity and coherence of steps and elements involved in the evolution of knowledge. The general subcomponents are a set of model components that are extractable and referable to the main components. These include explaining the place of reason and experience in the production of religious science, the role of researcher and human actions, the diversity of epistemological and methodological plurality, the value of the scientific system, and so on. Specific modeling components also support the Islamic model of Islam. Conclusion: A detailed and comparative study of internal and external patterns and theories, and the examination of the most important challenges and locations in religious science, will assist model designers in developing the necessary components of theoretical and theoretical societal heuristics in adopting an appropriate plan in the modeling process.