ارزيابي برهمكنش ژنوتيپ در محيط و پايداري عملكرد دانه ژنوتيپ‌هاي منتخب برنج (.Oryza sativa L) هوازي در شمال ايران

دسترسي به آب كافي عامل محدود كننده عملكرد برنج و پايداري آن در شرايط فعلي كشور محسوب مي شود. در برنامه تغيير الگوي كشت از شيوه غرقابي به هوازي (در بستر خشك و خاك غيراشباع)، شش ژنوتيپ برنج هوازي همراه با دو رقم شاهد طارم محلي و ندا، جهت ارزيابي پايداري عملكرد دانه در شرايط هوازي در قالب طرح آزمايشي بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار طي سه سال (1392 تا 1394) در استان هاي مازندران و گلستان مورد ارزيابي قرار گرفتند. نتايج تجزيه واريانس ساده هر آزمايش نشان داد كه بين ژنوتيپ هاي برنج براي كليه صفات از جمله عملكرد دانه تفاوت معني داري وجود داشت. بر اساس نتايج تجزيه واريانس مركب، برهمكنش سال در مكان و سال در مكان در ژنوتيپ بر عملكرد دانه ژنوتيپ هاي برنج معني دار بود. تجزيه پايداري با روش هاي چندمتغيره AMMI وGGE باي پلات نشان داد كه رقم هوازي Vandana با ميانگين عملكرد دانه 2760 كيلوگرم در هكتار، در كليه محيط ها پايداري بالاتر و نوسان عملكرد كمتري نسبت به ساير ژنوتيپ ها داشت. از ويژگي هاي بارز اين رقم، زودرسي (روز تا 50 درصد گلدهي حدود 97 روز) و ارتفاع بوته كوتاه (98.8 سانتي متر) بود. دو ژنوتيپ IR78908-193-B-3-B وIR80508-B-194-3-B نيز به ترتيب با عملكرد 2270 و 2292 كيلوگرم در هكتار، در اغلب محيط ها داراي پايداري مطلوبي بوده و از لحاظ عملكرد دانه در رتبه دوم قرار گرفتند. بر اساس نتايج بدست آمده، مي توان از اين سه ژنوتيپ به ترتيب به عنوان ژنوتيپ هاي برتر جهت استفاده در برنامه اصلاحي و يا كشت در شرايط هوازي در استان هاي مازندران و گلستان، به ويژه در سال هاي كم آب و خشكسالي، استفاده كرد.