بررسي اثر تكانه‌هاي نفتي بر رابطه درآمد- مخارج دولت ايران و چالش‌هاي مديريت و كنترل آن

تغييرات پيش‌بيني‌نشده قيمت نفت در بازارهاي بي‌ثبات بين‌المللي همواره برنامه‌ريزي‌هاي اقتصادي را (به سبب وابستگي بودجه به نفت و سهم بالاي دولت در اقتصاد) تحت تأثير خود قرار داده است. مديران مالي و برنامه‌ريزان اقتصادي در به‌كارگيري يك سياست معمولاً ساير شرايط را ثابت در نظر مي‌گيرند ولي در عمل متغير‌هاي كلان اقتصادي ازجمله درآمد و مخارج دولت از تكانه‌هاي پيش‌بيني ‌نشده داخلي و خارجي متأثر بوده‌اند و اين عامل برنامه‌ريزي‌هاي اقتصادي را مختل مي‌نمايد. ازاين‌رو مقامات سياستگذاري ايران همواره با چالش مديريت تكانه‌هاي درآمدي نفت مواجه بوده‌اند. نظر به اهميت موضوع در تحقيق حاضر با به‌كارگيري الگوي پارامتر قابل‌تغيير طي زمان با عامل‌ افزوده شده خودبازگشتي برداري و با استفاده از داده‌هاي فصلي طي دوره 1367 تا 1393 به بررسي اثر ورود تكانه نفتي بر رابطه درآمد - مخارج در كشور ايران پرداخته است. با توجه به اينكه درآمدهاي نفتي از كانال نرخ ارز وارد اقتصاد مي‌شود، اثر تكانه‌هاي نرخ ارز بر رابطه مذكور نيز برآورد گرديده است. براساس نتايج تحقيق تغييرات در تكانه‌هاي درآمدهاي نفتي موجب افزايش رابطه درآمد-مخارج دولت شده است. بدين معني كه ميزان بيشتري از درآمد حاصله صرف مخارج دولت شده است و مخارج دولت نسبت به تكانه‌هاي منفي درآمدي انعطاف‌ناپذير بوده است. هم‌چنين نتايج تحقيق نشان مي‌دهد تكانه‌هاي نرخ ارز مؤثر سبب كاهش رابطه درآمد-مخارج شده است. به عبارتي افزايش نرخ ارز در طي زمان نتوانسته است منبع درآمدي پايدار براي دولت، جهت تأمين مخارج خود باشد. در نتيجه پيشنهاد مي‌گردد مديران و سياست‌گذاران دولتي جهت بهبود وضعيت رابطه درآمد- مخارج از سياست‌هاي صلاحديدي و موقت پولي خودداري نمايند.