بازخواني مفهوم قرآني «حَصور» در توصيف يحيي نبي(ع)

Re-reading the Quranic concept of "Ḥaṣur" in the description of the prophet Yahya (PBUH)

واژه قرآني «حَصور» تنها يك‌بار در آيه 39 سوره آل‌عمران و در توصيف يحيي نبي(ع)، آمده است. با‌ اين‌حال ريشه آن، «ح-ص-ر»، شش بار در قرآن كريم به‌كار رفته است. عموم مفسران و مترجمان، اين واژه را با عدم تمايل يحيي(ع) به ازدواج و عفت وي نسبت به زنان مرتبط دانسته‌اند. اين مفهوم خود خاستگاه بعضي اختلافات فقهي در باب استحباب نكاح و نيز برخي مسائل كلامي درباره انبياء(ع) شده است. بر اين اساس، در پژوهش حاضر به مطالعه و بررسي واژه «حَصور» در ادبيات كهن عربي، مشتمل بر اشعار جاهلي و مخضرمين پرداخته‌ايم و آن را در زبان‌هاي سامي ريشه‌يابي كرده‌ايم. اين مطالعه نشان مي‌دهد كه مفهوم بنيادين ريشه «ح-ص-ر» در زبان‌هاي سامي عبارت است از: تنگ گرفتن، احاطه كردن، ديوار كشيدن(دورِ مكاني)، زندان، زمين زراعي محصور و مانند آن. افزون بر اين با تبيين ارتباط معنايي واژه قرآني «حَصور» با مفهوم بنيادين پيش‌گفته، اين نتيجه حاصل شد كه واژه بر پرهيزكاري سخت‌گيرانه، خويشتن داري يا كفّ نفس يحيي(ع) دلالت دارد. اين معنا با آياتي از قرآن و كتاب‌مقدس تأييد مي‌شود. با ‌اين‌همه، براي تأييد معناي جاافتاده و فراگير در تفاسير و ترجمه‌هاي قرآن هيچ شاهدي به دست نيامد.

The Qur'anic word "Ḥaṣur" is mentioned only once in verse 39 of Surah Al-Imran and in the description of the Prophet Yahya(PBUH). However, its root, "Ḥ-Ṣ-R", has been used six times in the Holy Qur'an. Most commentators and translators have associated this word with Yahya's reluctance to marry and his chastity related to women. This concept has become the origin of some jurisprudential discussions regarding the recommendation of marriage and also some theological issues about the prophets. Accordingly, in this article, we have studied the word "Ḥaṣur" in the old Arabic literature and surveyed it etymologically focusing on Semitic languages. This study shows that the basic concept of the root "Ḥ-Ṣ-R" in the Semitic languages is: to encompass, besiege, walling(around a place), prison, enclosed cultivated land, and such like. In addition, by explaining the semantic relationship between the Qur'anic word "Ḥaṣur" and the basic concept mentioned above, it was concluded that the word refers to strict piety and self-controlling of Yahya(PBUH). This meaning is confirmed by verses from the Qur'an and the Bible. However, no evidence was found to confirm the pervasive meaning of the Qur'anic exegeses and translations.