تأثير مداخله ي آموزشي‌‌ مبتني بر نظريۀ رفتار‌‌ برنامه‌‌ ريزي‌‌شده، در پيشگيري از سوء‌‌مصرف مواد روان‌گردان در دانش‌‌‌آموزان دختر دبيرستان‌‌هاي شهر ايلام

مقدمه: ﻣﺼﺮف مواد مخدر و روان‌گردان، آﺛﺎر ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب و وﻳﺮاﻧﮕﺮي بر ﺟﺴﻢ و روح اﻧﺴﺎن دارد و سبب اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﺎاﻣﻨﻲ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ شده اﺳﺖ. با توجه به اينكه درمان اعتياد دشوار است، همواره بر پيشگيري تأكيد مي‌‌شود؛ به همين علت، پژوهش حاضر‌‌ با هدف تعيين تأثير مداخلۀ ‌‌آموزشي‌‌ مبتني بر نظريۀ‌‌‌‌ رفتار برنامه‌‌ريزي‌‌شده، در پيشگيري از سوء‌‌مصرف مواد روان‌گردان در دانش‌‌آموزان دختر دبيرستان‌‌هاي شهر ايلام در سال 1397-1396 انجام شد. مواد و روش‌‌ها: اين پژوهش، مطالعه‌‌‌‌‌اي RCT در سال تحصيلي 1397-1396 است كه در آن، 120 نفر از دانش‌‌‌آموزان به‌طور تصادفي، در گروه مداخله و كنترل قرار گرفتند. ابزار گردآوري داده‌ها، پرسشنامۀ ‌‌محقق‌‌‌‌‌ساخته بر اساس نظريۀ ‌‌رفتار برنامه‌ريزي‌شده بود كه پس از تأييد روايي و پايايي، در دو مرحلۀ ‌‌پيش‌‌آزمون و پس‌‌آزمون از آن استفاده گرديد. محتواي آموزشي بر اساس نظريۀ رفتار برنامه‌ريزي‌شده و نتيجۀ تجزيه‌وتحليل داده‌هاي اوليه، طراحي و در 5 جلسۀ مداخله اجرا شد. پس‌آزمون يك ماه بعد از اجراي آموزش‌ها انجام و داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS vol.22، با آزمون‌هاي آماري شايپرو ويلك، آزمون t مستقل و زوجي تحليل شدند. يافته‌‌هاي پژوهش: نتايج آزمون‌هاي تحليل كوواريانس و آزمون تي زوجي نشان داد مداخلۀ ‌‌آموزشي بر ارتقاي آگاهي نسبت به رفتار دانش‌‌‌‌‌آموزان شهر ايلام دربارۀ ‌‌پيشگيري از سوءمصرف مواد روان‌گردان، در سطح خطاي كمتر از 1 درصد مؤثر بوده است؛ مداخلۀ ‌‌آموزشي بر ارتقاي نگرش نسبت به رفتار دانش‌‌‌‌‌آموزان شهر ايلام دربارۀ ‌‌پيشگيري از سوءمصرف مواد روان‌گردان، در سطح خطاي كمتر از 1% تأثير دارد؛ همچنين در سطح خطاي كمتر از 1 درصد، مداخلۀ ‌‌آموزشي بر ارتقاي هنجارهاي انتزاعي، ارتقاي قصد رفتاري دانش‌‌‌‌‌آموزان شهر ايلام دربارۀ ‌‌پيشگيري از سوءمصرف و ارتقاي قصد رفتاري دانش‌‌‌‌‌آموزان شهر ايلام دربارۀ ‌‌پيشگيري از سوءمصرف مواد روان‌گردان، در سطح خطاي كمتر از 1 درصد مؤثر بوده است. بحث و نتيجه‌گيري: مداخلۀ ‌‌آموزشي مبتني بر نظريۀ رفتار برنامه‌ريزي‌شده، بر رفتارهاي پيشگيري‌كننده از مصرف مواد روان‌گردان در گروه مداخله مؤثر است. استفاده از فن‌هاي آموزشي با تكيه ‌بر الگوهاي تغيير رفتار، آموزش مهارت‌هاي زندگي و توانمندسازي دانش‌‌‌‌‌آموزان، به‌‌‌‌‌منظور پيشگيري از اعتياد و سوءمصرف مواد، به مسئولان آموزش‌وپرورش و ساير نهادهاي ذي‌ربط توصيه مي شود.