واكاوي جامعه‌شناختي ادبي در داستان كوتاه «الزيف» بر اساس اسلوب لوسين گلدمن

علم جامعه شناسي ادبيات، دانش گسترده اي است كه دربردارنده ي مجموعه ي وسيعي از افكار و نظريات متفكران پيرامون پيوند ميان اديب و جامعه ي وي است. ازاين‌رو مطالعات ادبي بر مبناي نظريات اين انديشمندان، گامي استوار و ضروري در زمينه ي نقد متون ادبي به شمار مي رود و چه‌بسا نتيجه ي پژوهش هاي ادبي فارغ از اين گونه مطالعات ابتر است. يكي از انديشمندان جامعه شناسي ادبيات لوسين گلدمن است كه بنيان گذار سبكي نوين در اين حوزه به شمار مي رود. شيوه ي او به ساخت گرايي تكويني شهرت يافته است. او معتقد است اثر ادبي نتيجه ي فرهنگ و آگاهي جمعي طبقه، عصر و يا نسل نويسنده است. لذا در روش خود در پيِ ايجاد ارتباطي معنادار ميان اثر ادبي و مهم ترين جنبه هاي زندگي اجتماعي است. نجيب محفوظ داستان پرداز و رمان نويس معاصر مصر ازجمله نويسندگاني است كه در آثارش به دنبال بيان آمال و محنت هاي جامعه و طبقه ي اجتماعي خود مي باشد. به‌گونه‌اي كه از خلال بررسي آن‌ها به شيوه ي ساخت گرايي تكويني، مي توان به پيوندهاي وثيق ساخت دروني و ادبي اين آثار با نگرش و آگاهي جمعي طبقه ي اجتماعي نويسنده پي برد. ازجمله‌ي اين آثار داستان كوتاه «الزيف» از مجموعة داستاني «همس الجنون» اوست؛ پژوهش حاضر به‌منظور بررسي اين داستان كوتاه، نظريه ي لوسين گلدمن را چراغ راه خود قرار داده است. بدين منظور ساختار داستان در دو سطح تفسيري – يعني دريافت درون متني همچون بررسي ساختار معنايي و سطح تشريحي –يعني تحليل بستر اجتماعي و فرهنگي داستان مورد كاوش قرار مي گيرد. يافته هاي پژوهش نشان مي دهد عناصر اين داستان داراي ويژگي هايي است كه بيان گر پيوند عميق داستان با جامعه ي نجيب محفوظ است؛ همچنين نشان مي دهد كه داستان ثمره ي جهان بيني و آگاهي جمعي گروهي است كه نويسنده به آن تعلق دارد.