چيستي نكاح دائم و تأثير آن بر حقوق زوجين

در نظام حقوقي اسلام، تأسيس نهاد خانواده با عقد نكاح صورت مي ‌گيرد. شارع ضمن عقد نكاح، حقوق و تكاليفي را براي هر يك از زوجين درنظر گرفته است. از آنجا كه تبيين اين حقوق و تكاليف با تعريف و ماهيّت عقد نكاح ارتباط مستقيم دارد، بررسي جايگاه و چيستي اين عقد از اهميّت ويژه ‌اي برخوردار است. مشهور فقهاي اماميّه به واسطه جريان حقّ حبس و وجود مهريه و نفقه در نكاح، آن را نوعي قرارداد مبني بر معاوضه قلمداد مي‌ كنند. در مقابل، شماري نيز نكاح را قراردادي غير‌ معاوضي يا شبه ‌معاوضي مي ‌دانند. مقاله حاضر درصدد است ضمن بازنگري در تعريف نكاح، پيامد ها، حقوق و تكاليف زوجين را بررسي كند. يافته ‌هاي پژوهش حاضر نشان مي‌ دهد كه نكاح چيزي جز تعهّد زوجين بر تشكيل زندگي مشترك نيست. از اينرو، با وجود جريان برخي احكام به ظاهر معاوضي در آن، ماهيّتي غير ‌معاوضي داشته، مهريه، نفقه و حق بهره ‌وري جنسي، عوض يكديگر در عقد و جزو ماهيّت اصلي آن به شمار نمي ‌روند، بلكه بخشي از تعهّدات متقابل زوجين نسبت به زندگي مشترك با يكديگر، و نتيجه دو تعهّدي بودن عقد نكاح است.