بازخوانيِ چهارده سخن از تذكرة الأولياء عطار با تكيه بر منابع عربي

ﻋﻄﺎر ﻧﯿﺸﺎﺑﻮري در ﺗﺄﻟﯿﻒ ﺗﺬﮐﺮةاﻷوﻟﯿﺎء، ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﺮﺑﯽِ اﻗﻮالِ ﻣﺸﺎﻫﯿﺮِ ﺗﺼﻮّف ﺑﻬﺮه ﺑﺮده اﺳﺖ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ، ﺑﺮاي ﺗﺼﺤﯿﺢ و ﻓﻬﻢِ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻨﺪرﺟﺎت اﯾﻦ ﮐﺘﺎب، ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺑﻬﺮه از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﺮﺑﯽ آن ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﺷﻮد. در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﺎ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ ﻋﺎﻟﻤﺎﻧﻪ ﺗﺮﯾﻦ ﺗﺼﺤﯿﺤﯽ ﮐﻪ از ﺗﺬﮐﺮةاﻷوﻟﯿﺎء ﺑﻪ ﮐﻮﺷﺶ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﺷﻔﯿﻌﯽ ﮐﺪﮐﻨﯽ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ، ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ در ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﺮﺑﯽ و ﺑﺮرﺳﯽ ﭼﻬﺎرده ﺳﺨﻦ از اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ. در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ دﮔﺮﺳﺎﻧﯽﻫﺎي ﻣﺘﻦ ﺗﺬﮐﺮه ﺑﺎ اﺻﻞِ ﻋﺮﺑﯽ اﻗﻮال، ﺗﺒﯿﯿﻦ و درﺑﺎب رواﯾﺖِ درﺳﺖ ﺑﺤﺚ ﺷﺪه اﺳﺖ. اﯾﻦ دﮔﺮﺳﺎﻧﯽﻫﺎ ﯾﺎ ﺣﺎﺻﻞ ﺑﺪﺧﻮاﻧﯽ ﻋﻄﺎر ﯾﺎ ﻓﻬﻢ ﻧﺎدرﺳﺖ او از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﺮﺑﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ اﺷﮑﺎل ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده او ﺑﺮﻣﯽﮔﺮدد. روش ﮐﻠﯽ ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ، ﺟﺴﺘﺠﻮ و ﺗﻄﺒﯿﻖ اﻗﻮال ﺗﺬﮐﺮةاﻷوﻟﯿﺎء در ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﺮﺑﯽ ﻣﺘﻘﺪّم ﺑﺮ ﻋﻄﺎر و ﮐﺸﻒ ﻣﻮارد اﺧﺘﻼف رواﯾﺖ ﺗﺬﮐﺮه و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﺮﺑﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ. در ﺑﺮرﺳﯽ اﻗﻮاﻟﯽ ﮐﻪ در ﺗﺬﮐﺮةاﻷوﻟﯿﺎء ﺗﺼﺤﯿﻒ ﺷﺪهاﻧﺪ، ﻧﺨﺴﺖ ﻣﻮرد اﺷﮑﺎل ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟّﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺒﻊ/ﻣﻨﺎﺑﻊِ ﻋﺮﺑﯽ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻋﻄﺎر درﺑﺎره وﺟﻪ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺤﺚ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ در ﺑﯿﺸﺘﺮﻣﻮارد، درﺑﺎره اﯾﻨﮑﻪ از ﺑﯿﻦ ﻣﻨﺎﺑﻌﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﺘﻤﻼً ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻋﻄﺎر ﺑﻮدهاﻧﺪ، ﮐﺪامﯾﮏ را ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻨﺒﻊ اﺻﻠﯽ داﻧﺴﺖ، ﻧﯿﺰ ﺑﺤﺚ ﺷﺪه اﺳﺖ. در ﯾﮏ ﻣﻮرد ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺟﺴﺘﺠﻮ در ﻣﻌﻨﺎي اﺻﻄﻼﺣﯽِ واژهاي در ﯾﮑﯽ از اﻗﻮال ﺗﺬﮐﺮه ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻣﻮارد ﯾﺎﻓﺖ ﺷﺪه را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻌﻠﯿﻘﺎﺗﯽ ﺑﺮ ﭼﻬﺎرده ﻗﻮل ﺗﺬﮐﺮة اﻷوﻟﯿﺎء ﻣﺤﺴﻮب داﺷﺖ.