رديابي تحوّلات كواترنري حوضه‌هاي آبي (مطالعه موردي: قزل‌اوزن)

سيستم رودخانه اي قزل اوزن با وسعتي بالغ‌بر 50 هزار كيلومترمربع در شمال غرب ايران واقع‌شده است. شناسايي و تشخيص متغيرهايي همچون اسارت و انحراف رودخانه ها، سطوح فرسايشي و تراكمي، آثار درياچه هاي قديمي از طريق ويژگي هاي منعكس‌شده در نقشه هاي توپوگرافي 1.50000 منطقه، ازجمله مواردي هستند كه سعي شده با كمك آن ها به تحوّلات كواترنري اين حوضه آبريز پي برد. حوضه آبريز قزل اوزن هرچند امروزه به صورت يك حوضه باز به درياي خزر مي ريزد ولي بررسي شواهد ژئومورفولوژيكي و توپوگرافيكي حاكي از آن است كه اين حوضه بعد از حركات كوه زايي پاسادنين، بين دو حوضه قم و اروميه مستقل شده، به‌صورت زيرحوضه‌هاي متعدد بسته اي بوده كه آب ها در هركدام از سطوح به‌صورت همگرا به چاله هاي مركزي هدايت مي شدند. بيجار، زنجان طارم، ينگي‌كند و ميانه از آن جمله‌اند. ابعاد بعضي از اين چاله ها آن‌قدر وسيع هستند كه به‌راحتي در نقشه هاي توپوگرافي از طريق شبكه آبراهه اي و رسوبات مارني بستر آن ها قابل‌تشخيص است ولي بعضي از آن ها در حدّ محدود و كوچك بوده كه يا از وضعيت توپوگرافي محلي تبعيت كرده يا تحت تأثير فرايندهاي غالب زمان شكل‌گرفته و با تحولات رخ‌داده از بين رفته اند. در اطراف رودخانه قلعه‌چاي شرايط توپوگرافيكي گذشته و فرايند غالب يخچال‌هاي دوره‌هاي سرد كواترنري، درياچه‌هاي متعددي را بر جاي گذاشته كه درياچه كنوني پري نمونه بارز آن‌ها شناخته مي‌شود؛ هرچند امروزه با كانال مصنوعي كه از رودخانه قلعه‌چاي منشعب شده آبگيري مي‌شود.