تأثيرگذاري الگوي رمزگذاري غيرهژمونيك بر ارتقاء كنش‌پذيري و خلق فضاهاي بازنمودي، مورد مطالعاتي: ميدان بهارستان در شهر تهران

نظريه فضاي اجتماعي، ديدگاهي تريالكتيكي به فضا است كه توأمان فضاي محسوس، پنداشته و بازنمودي را در كنار هم قرار مي‌دهد. اين نظريه در پاسخ به رويكردهاي مدرنيستي و سرمايه‌دارانه به فضاي شهري قرار مي‌گيرد. در واقع چنانچه فضا در ابعاد صرفاً محسوس و پنداشته خود محدود شود، هدف اساسي مورد انتظار از فضا؛ كه آن را به محملي براي بروز فضاي زيسته و كنش‌پذيري بدل مي‌كند، از بين مي‌رود. با اين توضيح اين مقاله بر آن است تا ضمن بررسي دوگانه‌هاي فضا/ نافضا و فضاي سرمايه‌داري يا مدرن/ اجتماعي و الگوهاي رمزگذاري، تأثيرگذاري آن‌ها بر مقوله معناپذيري فضا و كنش‌پذيري را بررسي نمايد. نتيجه اين بررسي دست‌يابي به مدلي مفهومي و تحليلي است كه براساس آن مي‌توان به بررسي فضاي شهري از حيث تأثيرگذاري الگوي رمزگذاري بر ميزان كنش‌پذيري پرداخت. بنابراين در ادامه از مدل به‌دست آمده در تحليل ميدان بهارستان به‌عنوان نمونه پژوهش بهره برده شده است. روش تحقيق در بررسي نمونه‌ موردي، كيفي بوده و به‌صورت كارشناس‌محور (به‌منظور بررسي ابعاد محسوس و پنداشته فضا) و مردم‌محور (با هدف بررسي بعد بازنمودي فضا) انجام شده است. در گام اول از تكنيك مشاهده و در گام دوم از تكنيك مصاحبه عميق (مصاحبه با 36 نفر) استفاده شده است. نتايج هر دو بخش حاكي از محدوديت فضا و الگوي رمزگذاري هژمونيك براي بروز مفهوم عمل و كنش‌پذيري در فضا است. براساس نتايج براي ارتقا كنش‌پذيري در فضا و ايجاد فضاي بازنمودي، لازم است عواملي چون كنترل فضايي مثبت متشكل از حق شهروندي و حق مشاركت در كنار معيار تصرف فضايي و عدالت اجتماعي/ فضايي مورد توجه قرار گيرند.