ارزش‌يابي‌ تجارب سازگارسازي بناهاي تاريخي در ايران (پيشنهاد چارچوبي براي تدوين الگوي ارزشيابي‌ها)

مداخله در بناهاي تاريخي به‌منظور سازگارسازي آن‌ها با بهره‌برداري‌هاي‌ جديد در برخي موارد ممكن است با جنبه‌هاي اصيل بنا به‌مثابه ميراث فرهنگي مغايرت‌هايي داشته باشد. ارزشيابي اين سازگارسازي‌ها به‌منظور قضاوت در مورد مطلوبيت مداخلات يا اطمينان از درستي تصميمات براي اقدامات آتي، ضروري است. علي‌رغم گسترش اين‌گونه تجارب در كشور، هنوز نظام ارزشيابي رسمي و جامعي در اين رابطه تدوين نشده است. در طراحي و اجراي ارزشيابي‌ها، به‌منظور دستيابي به اهداف موردنظر، حسب شرايط از الگوهاي مختلفي استفاده مي‌شود. با توجه به اين نكته، مقاله حاضر به اين پرسش‌ها مي‌پردازد كه: تدوين الگوي ارزشيابي متأثر از چه عواملي و چگونه ميسر است؟ و الگوي ارزشيابي متناسب با شرايط تجارب سازگارسازي بناهاي تاريخي در ايران چگونه است؟ براي پاسخ به اين پرسش‌ها، در چارچوب روش تحليل محتواي كيفي، از بررسي اسناد و استدلال منطقي در گردآوري و تحليل داده‌ها استفاده شد. ادبيات حوزه ارزشيابي نشانگر آن است كه انتخاب راهكارهاي مناسب و تدوين الگوي ارزشيابي وابسته به عواملي ناشي از ماهيت موضوع و زمينه ارزشيابي است. در اين مرحله مدل تعيين راهكار با توجه به وضعيت‌هاي محتمل عوامل مؤثر ايجاد شد. در مرحله بعد پس از شناسايي موقعيت‌هاي ارزشيابي در تجارب سازگارسازي بناهاي تاريخي و چالش‌هاي پيش روي آن به‌ويژه در شرايط ايران، وضعيت عوامل مؤثر بر تعيين راهكارهاي طراحي و اجراي ارزشيابي در هر موقعيت موردبررسي قرار گرفت. بررسي‌ها نشان داد وضعيت برخي عوامل وابسته به مورد و غيرقابل‌پيش‌بيني است و بنابراين امكان پيشنهاد الگويي از پيش تعيين شده براي ارزشيابي‌ها‌ وجود ندارد. در بخش نتيجه‌گيري بر اساس وضعيت عوامل، راهكارهاي قابل‌استفاده در هر موقعيت ارزشيابي در قالب يك چارچوب راهنما ارائه گرديده است كه مي‌تواند به تدوين الگوي ارزشيابي‌ متناسب با زمينه تجارب سازگارسازي بناهاي تاريخي در ايران و ويژگي‌هاي خاص هر پروژه كمك كند.