تطابق اقليمي كالبد گنبد بر اساس ميزان دريافت تابش (بررسي گنبدهاي مساجد: امام اصفهان، شيخ لطف الله، مسجد النبي قزوين و جامع اروميه)

در طول تاريخ، گنبد عنصر شاخص در كالبد معماري مساجد ايران است. تاكنون عمده تحقيقات به بررسي شكلي و نمادپردازانه گنبد معطوف بوده است و عمده تحقيقات به تحليل اثر شكل گنبد بر آسايش اقليمي توجه نشده است. تنوع اقليمي مناطق مختلف ايران، لزوم شناخت و استفاده از راهكارهايي ايجاد شرايط آسايش حرارت داخلي بنا را ضروري مي‌سازد. هدف از اين پژوهش شناخت ميزان دريافت تابش خورشيد و سايه‌اندازي بر رويه سطوح گنبد، در اقليم‌هاي گرم و خشك و سرد بر پايه بررسي گنبدهاي مساجد: امام اصفهان، شيخ لطف‌الله، مسجد‌النبي قزوين و جامع اروميه، با استفاده از شبيه‌سازي تابش خورشيد در پلاگين‌هاي Honeybee and ladybug با موتور شبيه‌سازي Radiance مي‌باشد. در نخستين گام گنبدهاي مساجد منتخب، در نرم‌افزار Revit2017 مدل‌سازي شد. سپس ميزان دريافت تابش ساليانه آن‌ها در گرم‌ترين روز سال، ساعات 14، 16 و 18 بعدازظهر با استفاده از تحليل تابش خورشيد تحت پلاگين‌هاي Honeybee and ladybug انجام گرفت. نتايج آناليزها نشان مي‌دهد؛ با افزايش سطح گنبد مساجد ميزان جذب حرارت در معرض تابش و در محدوده سايه افزايش مي‌يابد، گنبدهاي با خيز و ارتفاع بلند به لحاظ ايجاد سايه مناسب اقليم گرم و خشك و گنبدهاي با خيز و سطح تماس زياد در اقليم سرد و خشك به خاطر دريافت تابش زياد مناسب هستند. ايجاد گنبد بر روي گريو باعث افزايش سايه اندازي در سطوح گنبد مي‌شود. لذا چنين مي‌توان بيان نمود كه؛ شكل، خيز و نوع طاق گنبد در اقليم‌هاي گرم و خشك و نيز سرد ايران براساس شرايط حرارتي و ميزان نياز جذب تابش خورشيد در طول سال، طراحي شده است.