ارزيابي اثر سطوح زئوليت بر عملكرد دانه، اجزاي عملكرد و انتقال مجدد ماده خشك ارقام برنج (Oryza Sativa L.) در منطقه ميانه

Assessing the effect of zeolite levels on grain yield, yield components and re-transfer of dry matter of rice) Oryza sativa L.) cultivars in Miyaneh region

آزمايش در سال زراعي 97-1396 در روستاي آچاچي ميانه به‌صورت اسپليت پلات فاكتوريل در ﻗﺎﻟﺐ ﻃﺮح كاملاً ﺗﺼﺎدﻓﯽ ﺑﺎ سه تكرار اجرا ﺷﺪ. تيمارها شامل سه سطح تنش (a1: بدون تنش (غرقاب) و a2: دور آبياري هر 10 روز (از مرحله شروع پنجه­زني)، a3: دور آبياري 20 روز (از شروع پنجه‌زني)؛ زئوليت در دو سطح (b1: عدم كاربرد (شاهد)؛ b2: 10 تن در هكتار) و ارقام در چهار سطح (c1: شاه‌پسند ؛ c2: طارم محلي ؛ c3: CT13382-8-3-M و c4: سنگ جو) بود. تركيب غرقاب در كاربرد زئوليت در رقم CT13382-8-3-Mبا ميانگين 9/5 تن در هكتار بيشترين و تركيب 20 روز يك‌بار در عدم كاربرد زئوليت در رقم شاه‌پسند با ميانگين 06/1 تن در هكتار كمترين عملكرد دانه داشت. بيشترين ميزان انتقال مجدد ماده خشك از اندام هوايي هنگامي به دست آمـد كـه رقم سنگ جو تحت سطح هر 10 روز يك‌بار آبياري در عدم كاربرد زئوليت قـرار گرفـت (816 كيلـوگرم در هكتار) و با افزايش مصرف زئوليت از سهم انتقال مجدد در عملكرد شلتوك كاسته شد. ساير برگ­ها در مقايسه با ساير اندام­ ها (برگ پرچم و ساقه) نقش اصلي را در انتقال مجدد مـاده خشك به دانه‌ها ايفا كرده و ميزان آن بسته به ژنوتيپ و شـرايط محيطـي از 45/3-63/14 درصـد متغير بود. ساقه ­ها در انتقال مجدد ماده خشك به دانه از ساير اندام­ هاي هوايي كمتر بوده بين 5/2 -7/16 درصد بود. درمجموع به نظر مي­رسد كه انتقال مجدد ماده خشك از اندام­ هاي هوايي ژنوتيپ­ هاي برنج نقش مهمي در پر كردن دانه دارد.

A test was conducted in Achachi village by a split-plot factorial design in form of a completely randomized design model with three replications in 2017-2018. The treatments include three stress levels (a1: without stress (flooding), a2: irrigation interval per 10 days (from the beginning of clawing step), a3: irrigation interval of 20 days (since the clawing step), zeolite in two levels (b1: non-use (control), b2: 10 ton/ha), and cultivars in 4 levels (c1: Shahpasand, c2: local Tarom, c3: CT13382-8-3-M, c4: Sangjoo). The maximum yield was in a combination of flooding and zeolite use in cultivar of CT13382-8-3-M with an average of 5.9 ton/ha, and the minimum yield was in a combination of once every 20 days’ irrigation and non-use of zeolite in a cultivar of Shahpasand with the average of 1.06 ton/ha. The maximum transfer of the dry matter from the aerial parts was obtained when Sangjoo cultivar was irrigated once every 10 days in non-use of zeolite (816 kg/ha), and the share of grain re-transfer was reduced by increasing zeolite use. The other leaves have the main role of the dry matter re-transfer to the gain than the other parts (stem and flag leaf). In addition, its amount depends on the genotype and the environmental conditions and varied from -3.45 to 14.63%. The role of stems to transfer the dry matter to the grain was lower than the other aerial parts and in range of 2.5-16.7%. Totally, it seems that the re-transfer of the dry matter from the aerial parts of rice genotypes has an important role in filling the grains.