سهم نگرش و كنش نخبگان سياسي در برپايي آرامگاه فردوسي

بيان مساله: بازآرايي فرهنگي و بازتعريف هويت ملي بر پايۀ خوانشي باستان‌گرا از فرهنگ و تمدن ايراني از جلوه‌هاي بارز نگرشي بود كه از ميانۀ دورۀ قاجاريه هويدا شد. نگرشي كه ازجمله رهاوردهاي آن، پاسداشت آن دسته از مشاهير فرهنگيِ گذشته بود‌ كه در حفظ هويت ايراني نقش داشتند. در چارچوب اين نگرش بود كه فردوسي جايگاه بي‌بديلي يافت. برگزاري هزارة فردوسي و برپايي آرامگاه او در دورۀ پهلوي، اقدامي در جهت بزرگداشت جايگاه وي بود. دراين‌ميان، سهم نخبگان سياسي دورة پهلوي، و نگرش و كنش آنان در پيوند با آرامگاه فردوسي، جلب‌توجه مي‌كند. سوال تحقيق: پژوهش حاضر بر محور اين پرسش‌هاست كه نگرش و كنش نخبگان سياسي نسبت به پاسداشت فردوسي چه بود؟ و آنان چه سهمي در روند طراحي و ساخت آرامگاه او داشتند. اهداف تحقيق: هدف اين پژوهش شناخت نوع ديدگاه و كنش نخبگان ‌سياسي در پاسداشت فردوسي، و شرح چگونگي بروز اين نقش در روند طراحي و برپايي آرامگاه اوست. روش تحقيق: پژوهش حاضر پژوهشي تاريخي از نوع توصيفي‌تحليلي است. جنبۀ تحليلي آن، تبيين سهم نگرش‌ برخي انديشه‌وران و نخبگان سياسي در بزرگداشت چهره‌هاي سرشناس فرهنگي‌ و به ثمر نشستن اين نگرش در قالب برگزاري كنگره و احداث آرامگاه فردوسي، و وجه توصيفي آن شرح گام‌هايي است كه با برپايي انجمن آثار ملي، جست‌وجوي مزار فردوسي، تأمين منابع مالي، و طراحي و ساخت آرامگاه برداشته شد. هم‌چنين اين پژوهش برپايۀ واكاوي محتواي خاطرات، سخنراني‌ها، نشريات، آثار منتشرشدۀ انجمن آثار ملي، مصوبات مجلس ‌شوراي ‌ملي و اسناد سازمان اسناد ملي ايران انجام مي‌شود. مهم‌ترين يافته‌ها و نتيجه‌گيري تحقيق: نتيجة پژوهش نشان مي‌دهد كه ضرورت توجه به هويت ملي و پاسداشت مشاهير فرهنگي، به‌تدريج در اواخر دورۀ قاجاريه، از سطح نخبگان فرهنگي عبور كرد و نخبگان سياسي را به مداقه واداشت. ديدگاه‌هاي نخبگان سياسي كه در نشريه‌ها و سخنراني‌هاي وقت بازتاب مي‌يافت، به كنش‌گري‌ آنان در اين زمينه منجر شد كه برآيند آن شكل‌گيري انجمن آثار ملي، و آغاز روند طراحي و برپايي آرامگاهي براي فردوسي بود. چنانكه فردوسي در انديشۀ انديشه‌وران و نخبگان سياسي احياكننده تاريخ و زبان ايران خوانده مي‌شد، معماري آرامگاه او نيز سبكي احياگرانه داشت.