بررسي ميزان مخاطره چاك جريان در قاعده دلتاي سفيدرود

چاك جريان، جرياني قوي و باريك است كه در منطقۀ خيزاب و در جهت تقريبا عمود بر ساحل شكل مي‌گيرد. منطقۀ مورد مطالعه در اين پژوهش، خطوط ساحلي بخش جنوب غربي درياي خزر در قاعدۀ دلتاي رودخانه اي سفيدرود است. آمار بالاي غرق شدگان درياي خزر صرف نظر از عدم آشنايي با فن شنا ناشي از ناآگاهي شناگران با ژئومورفولوژي سواحل، رژيم امواج، چاه هاي مكنده و چاك جريان است كه شناي مطمئن و ايمن در دريا را با شنا در آب‌هاي آرام استخرها و رودخانه‌ها و درياچه‌هاي پشت سد كاملا متمايز مي‌كند. هدف از اين پژوهش شناسايي چاك جريان و بررسي علل رخداد اين پديده است. ابزار و داده هاي اصلي اين پژوهش از نقشۀ هيدروگرافي چارت دريايي كياشهر به مقياس 1.100000 و دستگاه GPS به همراه نرم افزار ArcGIS تشكيل شده است. روش كار مبتني بر شناسايي چاك جريان در بازديدهاي ميداني و در مرحلۀ بعد انتقال نقاط به محيط نرم افزاري و اضافه نمودن آن به پارامترهاي ژئومورفيك (توپوگرافي بستر دريا، شيب، هندسۀ خط ساحلي، قطر ذرات و راستاي امواج) به همراه تخمين ميزان مخاطرۀ چاك جريان با استفاده از مدل مورفوديناميك ساحل ارائه شده توسط رايت و شورت، جهت بررسي و تجزيه و تحليل ميزان مخاطره و دلايل وقوع چاك جريان در قاعده دلتاي سفيدرود است. يافته هاي تحقيق نشان مي دهد قطر ذرات ماسه در مناطق وقوع چاك جريان كوچك تر و شيب اين مناطق نيز كمتر از مناطق مجاور مي باشد. بررسي پارامتر امگا در مدل مورفوديناميك ساحلي، محدودۀ مورد بررسي را با امگاي بين  0.97 تا 2.85، در ردۀ سواحل با خطر كم تا متوسط از لحاظ ميزان مخاطرۀ چاك جريان قرار مي دهد. هندسۀ خط ساحلي نيز در محل وقوع جريان هاي شكافنده، انحنا و تورفتگي زيادي را به سمت خشكي نشان مي دهد كه مي تواند در شناسايي اين خطر كمك‌كننده باشد. در مناطقي كه بين پشته هاي دريايي، گودي هاي هرچند كوچك ايجاد شده باشد شرايط براي ايجاد و تقويت اين جريان ها فراهم مي شود؛ لذا مي توان نتيجه گيري نمود كه به دليل ارتباط تنگاتنگ نقاط وقوع اين پديده و وجود پشته ها و ناوه هاي در منطقۀ شكست، مي توان محل وقوع جريان ها را شناسايي نموده و حتي صحت نقشه هاي عمق سنجي را ارزيابي كرد. پيشنهاد مي شود با توجه به شناسايي چاك جريان، علائم هشداردهنده در سواحل مورد مطالعه نصب شود تا از بروز حوادث احتمالي جلوگيري گردد.